OPINION nga Avokat EDMOND PETRAJ /
Në këtë reflektim të cilin do të lexoni me poshtë ngrihet një çështje shumë delikate dhe me rëndësi të madhe për demokracinë dhe funksionimin e shtetit të së drejtës.
Nga njëra anë, kemi një individ të zgjedhur nga qytetarët për të drejtuar kryeqytetin, i cili gëzon legjitimitetin e votës së popullit dhe ka një kontratë të drejtpërdrejtë me zgjedhësit e tij. Nga ana tjetër, përballemi me një ndërhyrje të sistemit të drejtësisë që ka ndërprerë këtë mandat, duke krijuar një situatë paradoksale, ku kryetari i zgjedhur nuk mund të përmbushë detyrat e tij dhe qytetarët mbeten pa përfaqësuesin që kanë zgjedhur.
Në këtë diskutim ngrihet një nga temat më të ndjeshme dhe komplekse të demokracisë moderne: raporti mes drejtësisë dhe legjitimitetit demokratik, një raport që duhet të respektojë si të drejtat individuale, ashtu edhe vullnetin e qytetarëve. Situata ku kryetari i një bashkie, i zgjedhur nga qindra mijëra votues, ndalohet dhe përjashtohet nga detyra pa një proces të përfunduar gjyqësor, krijon një paradoks që sfidon të gjithë arkitekturën e shtetit të së drejtës dhe përbën një kërcënim ndaj vetë esencës së përfaqësimit demokratik.
Mungesa e qartësisë mbi përgjegjësitë dhe llogaridhënien e atyre që ndërmarrin masa kaq të ashpra, si ndalimi i një kryetari bashkie pa një proces gjyqësor të përfunduar, është një problem që dobëson besimin e qytetarëve në institucionet demokratike dhe drejtësinë. Në këtë kontekst, nevoja për një proces të rregullt, të drejtë dhe të shpejtë është thelbësore, jo vetëm për të përcaktuar fajësinë apo pafajësinë e individit të akuzuar, por edhe për të ruajtur legjitimitetin e sistemit politik dhe besimin e qytetarëve.
Parimi i prezumimit të pafajësisë, një shtyllë e demokracisë ku një nga parimet themelore të një shteti të së drejtës është prezumimi i pafajësisë, i cili nuk është thjesht një mbrojtje juridike për individin që përballet me akuzat, por edhe një mekanizëm për të mbrojtur integritetin e institucioneve demokratike. Kur një individ zgjidhet nga qytetarët për të drejtuar një institucion publik, ai merr mbi vete jo vetëm detyrimin për të zbatuar kontratën e tij me zgjedhësit, por gjithashtu edhe një barrë të madhe llogaridhënieje.
Ky individ është vazhdimisht nën vëzhgim dhe duhet të përmbushë pritshmëritë që burojnë nga vota e popullit.
Por çfarë ndodh kur ky individ Veliaj largohet nga detyra pa një proces gjyqësor të përfunduar?
Kjo ndërprerje nuk cenon vetëm të drejtat e tij si individ; ajo cenon edhe të drejtën e qytetarëve që kanë zgjedhur atë dhe forcën politike që ai përfaqëson. Në këtë rast, prezumimi i pafajësisë nuk është thjesht një obligim juridik ndaj individit, por edhe një detyrim moral dhe politik ndaj qytetarëve. Përderisa një akuzë mbetet ende e paprovuar, të gjithë ata që janë përfshirë në proces kanë një përgjegjësi të dyfishtë: të sigurojnë që drejtësia të ndjekë kursin e saj të rregullt, ndërkohë që vullneti i qytetarëve të mos injorohet apo të shpërfillet.
Kjo situatë ngre pyetje të rëndësishme mbi balancën mes drejtësisë dhe demokracisë. Në një shtet demokratik dhe me sundim të ligjit, prezumimi i pafajësisë është një shtyllë themelore jo vetëm për individin që përballet me drejtësinë, por edhe për respektimin e vullnetit të qytetarëve. Çdo ndërhyrje që ndikon te ky vullnet duhet të jetë transparente, e mbështetur në prova të forta dhe e trajtuar me kujdes për të shmangur perceptimin e padrejtësisë apo të përdorimit politik të institucioneve të drejtësisë.
Paradoksi i llogaridhënies ku në një demokraci funksionale, llogaridhënia është një element kyç, si për të zgjedhurit, ashtu edhe për ata që i ndjekin penalisht. Një kryetar bashkie, apo çdo përfaqësues tjetër i zgjedhur, ka një përgjegjësi të përditshme për të dhënë llogari para qytetarëve, për të treguar rezultatet e punës së tij dhe për të përmbushur premtimet që ka bërë gjatë fushatës elektorale. Kur një proces penal ndërpret këtë cikël të llogaridhënies pa një verdikt përfundimtar, krijohet një boshllëk institucional dhe një mosbalancë midis përgjegjësive të palëve.
Në anën tjetër, kushdo që merr vendime për të larguar një të zgjedhur nga detyra pa përfunduar procesin gjyqësor duhet të mbajë një llogari përpara qytetarëve për veprimet e tij. Kujt i përgjigjen ata që ndërpresin këtë kontratë midis zgjedhësit dhe të zgjedhurit?
A ka një mekanizëm të qartë që justifikon një ndërhyrje të tillë? Nëse kjo përgjigje mungon, krijohet një perceptim i rrezikshëm se institucionet e drejtësisë mund të përdoren për qëllime politike ose për të krijuar avantazhe artificiale në garën demokratike.
Erion veliaj ka një kontratë e dyfishtë mes qytetarëve dhe drejtësisë…
Kjo situatë nuk është vetëm një çështje juridike apo individuale; është një çështje që prek themelet e demokracisë dhe funksionimit institucional. Në njërën anë kemi kontratën e një kryetari bashkie me qytetarët e tij, e cila përfshin premtimet për shërbime publike, zhvillim urban dhe përfaqësim të interesave të tyre. Në anën tjetër, kemi një kontratë të heshtur mes qytetarëve dhe sistemit të drejtësisë, e cila përfshin pritshmërinë që drejtësia të jetë e drejtë, e paanshme dhe e shpejtë.
Kur drejtësia ndërhyn pa ofruar një vendim të qartë dhe të përfunduar, të dyja këto kontrata shkelen. Qytetarët humbasin përfaqësuesin e tyre dhe besimi në sistemin e drejtësisë vihet në pikëpyetje. Ky është një precedent i rrezikshëm, që mund të cenojë jo vetëm individin në fjalë, por edhe vetë legjitimitetin e institucioneve publike dhe procesit demokratik.
Çfarë duhet bërë tani?. ku më së kurdoherë do duhet transparenca dhe shpejtësia e procesit nstitucionet e drejtësisë kanë detyrimin të përfundojnë hetimet dhe gjykimin sa më shpejt dhe me standardet më të larta të drejtësisë. Zvarritja e proceseve vetëm sa thellon perceptimin e padrejtësisë dhe i jep hapësirë manipulimeve politike.
E para është ruajtja e balancës mes demokracisë dhe drejtësisë ku përderisa nuk ka një vendim të formës së prerë, duhet të shqyrtohet mundësia që individi të vazhdojë të kryejë detyrën e tij, duke garantuar kështu vazhdimësinë e përfaqësimit demokratik dhe funksionimin normal të institucioneve.
E dyta është llogaridhënia e drejtësisë ku ata që marrin vendime për të larguar një të zgjedhur nga detyra duhet të japin llogari të qarta dhe të mbështetura në prova të pakundërshtueshme. Në të kundërt, kjo ndërhyrje mund të shihet si një akt arbitrar që dobëson shtetin e së drejtës.
Si përfundim, kjo situatë është një test i rëndësishëm për demokracinë dhe drejtësinë në vend. Vendimet që do të merren dhe mënyra se si do të trajtohet ky rast do të kenë ndikim të madh jo vetëm te individi i përfshirë, por edhe te besimi i qytetarëve në sistemin politik dhe drejtësinë.
Në fund të fundit, të gjithë kemi një interes të përbashkët: që drejtësia të triumfojë, por njëkohësisht të mos cenohet demokracia dhe vullneti i qytetarëve. Balanca mes këtyre dy parimeve është ajo që na çon drejt një shoqërie të drejtë dhe funksionale.
Demokracia dhe drejtësia nuk janë kundërshtare; ato duhet të bashkëpunojnë për të garantuar një shoqëri të drejtë dhe funksionale.
