Çfarë parashikon protokolli i dytë i Firencës i vitit 1925? – Sulme nga shqiptarët në territorin Grek dhe vrasjet e Grekëve. – Çfarë po ndodh në lidhje me zhvendosjen e 30,000 migrantëve nga Turqia në Shqipëri? …Kufiri greko-shqiptar shënohet vetëm në letër dhe jo në tokë .
Proto Thema.gr, gazeta me e lexueshme në Greqi, duke marrë shkas nga një publikim i një artikulli politik shkruar nga Panajotis Savidhis disa ditë më parë e shikon të qëllimshme dhe në dëm të pakicave greke në Shqipëri, pranimin e 30.000 emigrantë nga Pakistani, Afganistani dhe madje edhe vendet afrikane, të cilat synon të vendosë në fshatrat e pakicës Greke shumë afër Kufiri greko-shqiptar.
Në artikullin e sotëm shumë të gjatë gazeta Proto Thema vë në dukje se marrëdhëniet greko-shqiptare vazhdimisht vijnë në shprehje në një farë mënyre, duke shtuar se midis të tjerave dhe provokacionet dhe tentime të pushtimeve nga ana e shqiptarve, gjithashtu i referohet përcaktimit të kufirit shqiptar në mbështetje të Protokollit të Parë të Firencës më 17/12/1913 si dhe rënia e kufirit me tela me gjëmba me lartësi 2.20 m, pas rënies së komunizmit më 1990. Gjithashtu përshkruan në mënyrë historike pretendimet për Vorio Epirin si dhe shkakun e lënies Shqipërisë qytetin e Vlorës pas një marrëveshje dhe arsyen përse nuk muarrën Korçën pas pushtimit të saj nga ushtria franceze, si dhe formimin më 1920 një Brigadë Greke për çlirimin përfundimtar të Epirit të Veriut.
Ditët e fundit kemi biseduar me disa njerëz që dinë më shumë dhe në fund të artikullit të sotëm do të rendisim më shumë. Por do të fillojmë me dy tema të tjera të panjohura për publikun e gjerë. Sa e dinë vërtet se Greqia nuk ka njohur de jure (ligjërisht, sipas Ligjit) tokat kufizohen me Shqipërinë? Dhe sa të verteta janë incidentet e shumta kufitare që u shkaktuan, kryesisht nga shqiptarët, në vitet ’50 me pushtime në territorin Grek, vrasje të Grekëve, rrëmbime të kopesë delesh dhe dhish, etj?
Shkrimi i plotë për kufirin greko-shqiptar
Kufiri greko-shqiptar fillimisht ishte përcaktuar me Protokollin e Parë të Firences (17/12/1913) të cilit i jemi referuar shumë herë, ku me shumë mundësi për herë të parë dhe të vetëm në një traktat ndërkombëtar, linja seropozitive përcaktohet në bazë të “shpërndarjes së ujit”, d.m.th. sa ndahet uji i shiut! Asnjë faktor tjetër nuk u mor në konsideratë: etnologjik, historik, gjuhësor, etj.
Sidoqoftë, nga viti 1913 e tutje, vijuan shumë ngjarje të rëndësishme, me të cilat do të merremi më poshtë. Çështja e Epirit të Veriut dhe kufijve të Shqipërisë u referua për zgjidhje në Konferencën e Paqes pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore. Jo vetëm që nuk arriti të demarkerojë kufijtë, por gjithashtu sfidoi unitetin e shtetit shqiptar, prerjen e treshes midis Greqisë, Italisë dhe Serbisë nuk u zhvillua pas ndërhyrjes së Presidentit të atëhershëm të Shteteve të Bashkuara Woodrow Wilson…
Greqia ra dakord të heqë dorë nga pretendimet për Vlorën dhe rrethina në Itali, për të neutralizuar ngushticat e Korfuzit, ndërsa qeveria Greke dha dorëheqjen në favor të Italisë, mbi pretendimet e sanxhakut Aidini dhe Mendes, si dhe luginën e lumit Mayan. , rreth gjysma e të cilave u pushtua atëherë (1919) nga Ushtria Greke. Fatkeqësisht, zbatimi i Paktit Venizelos-Tittoni ishte i kushtëzuar nga neni 7, i cili i lejoi Romës të tërhiqej nëse nuk plotësoheshin aspiratat e saj në Azinë Qendrore.
Në Mars 1920, Senati Amerikan vendosi njëzëri (Rezoluta nr.324 datë 17/3/1920) kthimin e Epirit të Veriut në Greqi. Në fund të prillit, italianët filluan të tërhiqeshin nga zona, të cilën shqiptarët nxituan të pushtonin në kundërshtim me Paktin Venizelos-Tittoni.
Francezët që pushtuan Korçën deklaruan dhe uruan jozyrtarisht që Ushtria Greke të merrte nën kontroll zonën. Deri në fund të majit 1920, u formua një Brigadë Greke për çlirimin përfundimtar të Epirit të Veriut. Fatkeqësisht, Venizelos urdhëroi shtyrjen e përkohshme të marshimit çlirimtar të trupave greke dhe shqiptarët gjetën mundësinë për të formuar njësi të armatosura.
Francezët prisnin më kot për tre ditë që tu dorëzonin trupave greke Korçën. Përfundimisht ata ia dorëzuan atë shqiptarëve. Më 28 maj 1920, Greqia dhe Shqipëria nënshkruan Marrëveshjen e Kapestitcas, sipas së cilës vendi ynë nuk vazhdoi me pushtimin e Korçës pavarësisht pëlqimit francez dhe italian, me kusht që shqiptarët të respektonin të drejtat e njerëzve të Epirit të Veriut. Kjo Marrëveshje u nënshkrua nga gjeneral Nikollaos Trikoupis dhe Komandanti i Përgjithshëm i Maqedonisë, Ioannis Iliakis, në emër të Greqisë. Me të dëgjuar këtë lajm, banorët grekë të Korçës dhe zonat përreth reaguan me forcë dhe kërcënuan të krijonin njësi të armatosura.
Sipas të dhënave të regjistrimit zyrtar të Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit (1913-1914), në Korçë jetonin 40.080 Grekë dhe 28.600 shqiptarë, ndërsa ishin 126 shkolla Greke dhe vetëm 2 ato shqiptare. Fatkeqësisht, politika e Venizelos në Epirin e Veriut nuk ishte e justifikuar. Më 22 korrik 1920, Ministri i ri i Jashtëm Italian, Carlo Sforza, çliroi vendin e tij nga Pakti Venizelos-Tittoni. Në të njëjtën kohë, grupet kryengritëse shqiptare që kishin qenë aktive që nga gushti i vitit 1919 bashkuan dhe dëbuan italianët nga rajoni (përveç Sassonës), me Traktatin e Tiranës (20 gusht 1920).
Më 17 dhjetor 1920, Shqipëria u pranua si anëtare e Lidhjes së Kombeve , e cila ishte një sukses i madh. Më 29/4/1921 dhe 15/6/1921, qeveria shqiptare apeloi, duke i bërë thirrje që të ndërhynte kundër Athinës dhe Beogradit, forcat ushtarake në zonat e okupuara shqiptare…
…Përfundimisht, prishja e kufirit greko-shqiptar vazhdoi pa ndonjë surprizë tjetër. Ajo u përfundua me nënshkrimin e Protokollit (të dytë) të Firences, nënshkruar më 27 janar 1925. Më 30 korrik 1926 u nënshkrua në Paris akti i fundit për demarkacionin e kufijve të Shqipërisë. Sidoqoftë, vlen të përmendet se Athina nuk e ka pranuar dhe nuk e ka ratifikuar Protokollin e lartpërmendur të Firencës të vitit 1925, megjithëse ishte inkurajuar nga Fuqitë e Mëdha.
Çështja nuk u mbyll as me aktin përfundimtar të parizianëve të vitit 1926, pasi u nënshkrua nga përfaqësuesit grekë, por kurrë nuk u ratifikua nga Parlamenti Grek.
Prandaj, kufijtë tokës midis dy shteteve nuk janë përfunduar, por de jure janë njohur nga Greqia. Kjo do të lejonte Athinën – nëse supozohet ta ndjekë dhe ta dëshirojë – të mbetet në pozicionin e saj fiks për mosnjohjen e Protokollit të Firences 1925. Për nga istoria Protokolli i Dytë i Firences u nënshkrua nga: Nënkoloneli Christos Avramidis, Gjeneral Pierto Gazzera (italian), Kolonel F. Giles (Britanik). Fatkeqësisht, në vitin 1924 vendi ynë i ishte dhënë Shqipërisë 14 fshatra të Maqedonisë (Florina-Kastoria), të cilat pesë vjet më vonë i kërkoi ti kthehshin, pa i marrë .
Qeveria SYRIZA kishte ngritur çështjen e kufirit greko-shqiptar. Disa deklarata të çuditshme të Komisionerit Evropian Khan (Austriak), të Ministrit të Jashtëm shqiptar, Bushati, të Ministrit të Jashtëm Grek, Nikos Kotzias (“para se të shkoj me pushime do ta zgjidh çështjen shqiptare”, pasi “zgjidh” çështjen maqedonase), por edhe të vetë Alexis Tsipras, shkaktoi shqetësime të arsyeshme dhe të mëdha. Në fund të fundit, për fat të mirë, asnjë veprim nuk u mor nga qeveria SYRIZA (mbase nuk u mor me …) dhe gjërat mbetën ashtu siç ishin
Incidentet e kufirit nga shqiptarët në vitet ’50
Menjëherë pas përfundimit të Luftës Civile, Greqia protestoi fuqishëm në OKB dhe i bëri thirrje Shqipërisë të vazhdojë të ndihmojë guerilët por edhe të provokojë incidente në kufi.
Guerilët komunistë grekë që ishin fushuar dhe po përgatiteshin në Poloni, Hungari dhe osekosllovaki, hynin në Shqipëri dhe prej andej në Greqi , me mbështetjen jo vetëm të Tiranës, por edhe të Hungarisë! Shqipëria ka fajësuar Greqinë për situatën në kufirin midis dy vendeve, duke thënë se qëllimi i saj ishte të pushtonte “Shqipërinë e Jugut”.
Madje ndihmuar nga vendet e tjera komuniste, si viktimë! Pretendimet shqiptare ishin thuajse krejtësisht të pabazuara. OKB-ja, nga ana e saj, shprehu mendimin se incidentet e kufirit ishin për shkak të mos instalimit të një linje kufitare dhe mosveprimeve të tjera teknike të kufirit.
Në gusht 1950, në Dipotamia, Kastoria, njëskuadër greke ra nën zjarr nga territori shqiptar, duke plagosur dy grekë.
Në korrik të vitit 1951, shqiptarët arrestuan 3 peshkatarë grekë, të cilët ata i rrëmbyen dhe më pas e çuan në bregdetin shqiptar.
Rojet kufitare shqiptare “kapën” varkën e peshkimit “Agios Nikolaos” në 1954 dhe e çuan atë në bregdetin shqiptar. Pas presionit të fortë grek, anija u kthye në prill 1956! Në gusht 1951, shqiptarë të armatosur hynë në territorin Grek dhe vranë Ilias Sagiannis nga Pondikates të Janinës
Më 16 korrik 1952, një patrull shqiptar vrau Pastorin Pantelis Triantaphyllos dhe plagosi një tjetër. Nënkomiteti i Ballkanit duke hetuar çështjen konkludoi se shqiptarët kishin hyrë në territorin Grek dhe kishin qëlluar civilët dhe grekët për fat të keq, me qëllim që të kapnin dhitë dhe delet e tyre!
Më 5 Prill 1960, ushtarët shqiptarë vranë një rreshter Grek afër Krystalopigi, i cili ishte në një patrullë prej tre anëtarësh dhe e tërhoqën trupin e tij në territorin shqiptar. Pala Greke reagoi ashpër, por shqiptarët akuzuan ushtarët grekë për hyrjen në territorin shqiptar. Shtypi Grek e përshkroi aksionin shqiptar si “vrasje me paramendim”.
Më 14 dhjetor 1956, ushtarakët grekë vranë ushtarin shqiptar Llesh Pal Cupi, në postën kufitare të Kakavia, i cili po i keqtrajtonte ata. Z. Stavros Dagios ka dëshmitë e oficerëve të kufirit rurale dhe shqiptarë në dispozicion të tij. Shqiptarët protestuan fuqishëm, duke e përshkruar ngjarjen si një “veprim kriminal”, ndërsa në të njëjtën kohë pretendonin se avionët grekë po shkelnin hapësirën e tyre ajrore kombëtare, nga Delvino në Himara!
Pala Greke dukej e shqetësuar, pasi Ministri i Jashtëm Sovjetik Dmitri Trofimovich Shepilov kishte theksuar interesin e vendit të tij për të përmirësuar marrëdhëniet Greko-shqiptare dhe një mprehje të marrëdhënieve Greko-Shqiptare, duke ndikuar ndoshta edhe në qëndrimin e BRSS për çështjen e Qipros. Sidoqoftë, pas vitit 1960, incidentet në kufirin greko-shqiptar thuajse u ndalën.
Çfarë ndodh me 30,000 “emigrantët” që Erdogan dëshiron të dërgojë në Shqipëri?
Disa informacione mbi instalimin (ri) të 30,000 refugjatëve aziatikë dhe afrikanë nga Turqia në Shqipëri. Shumë shkruajnë në komentet e tyre, në artikullin e P. Savvidis, se është e drejta e Shqipërisë të bëjë gjithçka që dëshiron në territorin e saj.
Zonat ku qeveria Rama synon të zgjidhë të gjithë këta “emigrantë” janë klasifikuar zyrtarisht si pakicë dhe të gjitha marrëveshjet e nënshkruara nga Shqipëria duhet të respektohen, më mirë me “Protokollin e Korfuzit” të vitit 1914…
Shqipëria ka provuar në mënyrë të përsëritur të ndryshojë përbërjen etnologjike të Epirit të Veriut. Më 1928, Mbreti Zogu u përpoq të vendoste kosovarët atje. Ai është i njëjti person që, në vitin 1939, pas pushtimit italian në Shqipëri, gjeti strehë me familjen e tij në Greqi.
Në vitin 1945, Enver Hoxha dëshironte të vendoste Çamët atje. Por kjo nuk ndodhi, gjithashtu në vitin 1969, u përpoq të ndryshonte popullsinë e Vorio-Epirit, duke përdorur kooperativa bujqësore si një kalë Trojan, por dështoi përsëri.
Nëse Edi Rama përfundimisht i nënshtrohet presionit të Erdoganit, ai me siguri do të minojë kursin evropian të vendit të tij. Ne kemi biseduar me shumë njerëz që i dinë mirë faktet dhe do të kthehemi nëse është e nevojshme. Autoritetet greke, të cilët nuk kanë lëshuar ende një deklaratë zyrtare, duhet të monitorojnë nga afër çështjen, të jenë vigjilentë dhe të mos lejojnë asnjë ndryshim të përbërjes së popullsisë së Epirit të Veriut. Është jo vetëm e vetëkuptueshme, por një detyrë dhe borxh suprem për të bashkatdhetarët tanë dhe për Historinë …përfundon shkrimin e saj gazeta PROTO THEMA.
