Përvojat, ndërgjegjësimi politik dhe formimi i një identiteti të vështirë personal dhe kolektiv, mënyra se si njerëzit e lindur apo ardhur në Greqi në moshë të re e perceptojnë dhe regjistrojnë historinë e tyre përmes artit dhe letërsisë.
Sa “të huaj” mund të konsiderohen, në të vërtetë, njerëzit që lindën, qanë, ranë në dashuri, studiuan, u endën dhe u penguan në një vend të ndryshëm nga ai i prindërve të tyre? Aty ku greqishtja e tyre është po aq e mirë apo edhe më e mirë se ajo e grekëve “të vërtetë”, vendi i origjinës së të cilëve është ndoshta edhe më i huaj se sa ishte këtu për njerëzit e tyre kur ata erdhën për herë të parë si refugjatë ose migrantë ekonomikë;
E megjithatë, nga njëra anë, shteti është përpjekur me mjaft “dashuri” pothuajse gjatë gjithë këtyre viteve t’ua bëjë jetën sa më të vështirë të jetë e mundur, një shembull i fundit është kodi i emigracionit, i cili, sipas një ankese të gjashtëmbëdhjetë organizatave aktive në terreni, lë “të varur” si emigrantët e brezit të dytë, ashtu edhe të miturit e pashoqëruar, me qeverinë që tani thotë se do të rishikojë disa dispozita. Nga ana tjetër, një kategori jo e pakonsiderueshme e bashkatdhetarëve tanë i konsideron këta persona më pak ose jo në të gjithë grekë, në varësi sigurisht edhe prej origjinës së tyre, fesë, statusit shoqëror, ngjyrës së lëkurës dhe rrethanave përkatëse historike.
Në vitet 1980 dhe 1990, për shembull, shqiptarët, të cilët ishin – dhe janë akoma – komuniteti më i madh i emigrantëve në vend dhe fuqia punëtore më e shquar e tij, në të njëjtën kohë po përjetonin racizmin më ekstrem: nga demonizimi, të gjitha llojet e diskriminimit dhe kriminalitetit. sulmet, derisa u vunë përgjegjës për pothuajse të gjitha sëmundjet tona, nga krimi e deri te… dështimet e kombëtares sonë të futbollit. Por kundër të gjitha pengesave dhe fatkeqësive, shqiptarët janë integruar në shoqëri dhe janë asimiluar në një shkallë mbresëlënëse, edhe në kurriz të kulturës dhe identitetit të tyre kombëtar – tani “e keqja e fundit” janë emigrantët myslimanë, të varfërit dhe të gjuajturit natyrisht, asgjë saudite. princat, ndërsa pakistanezët dhe afganët janë ndër më të shënjestruarit.
Populli në Greqi mendoj se e ka kuptuar se emigranti nuk është përballë tyre, por pranë tyre në luftën e përditshme për një jetë më të mirë. Në nivel institucional, megjithatë, gjërat ndryshojnë.
Elson Zgouri
Në kontekstin e organizatave si Forumi Helen i Imigrantëve dhe Gjenerata 2.0, njerëz me origjinë të ndryshme që kanë lindur ose janë rritur në Greqi punojnë së bashku për të promovuar pjesëmarrjen e barabartë në një shoqëri multikulturore përmes fuqizimit të komunitetit, mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe luftimit të racizmit, ksenofobisë dhe diskriminim. Në të njëjtën kohë, fëmijët e rinj të brezit të dytë po përpiqen të artikulojnë një ligjërim që përfshin si përvojën e emigrantëve të të afërmve të tyre, ashtu edhe të tyren në lidhje me një atdhe që shpesh sillet më shumë si një “njerkë e keqe” sesa një nënë e dashur. Një ligjërim eksperiencial, ekzistencial, politik, i shprehur në festivale antiraciste dhe evente të tjera të ngjashme apo në iniciativa si Arkivi Shqiptar i Migracionit ASKI; ndonjëherë shprehet në prozë, fjalë, vargje, shënime.
Në muzikë, nëse të famshmit e së gjeneratës së parë, Eleni Foureira dhe Tamta, pak a shumë “e fshehën” origjinën e tyre emigrante, artistët më të rinj (siç është “vendasja” Marina Satti) dhe veçanërisht e hip-hop, si Sin Boy, Light, Kareem, Toquel, Yinka, Negros tou Moria etj., nuk e kanë problem ta luajnë , në regjinë (Enke Fezolari në teatër, Siamak Etemadi, Neritan Zinxhiria në kinema), në aktrim. (Nikos Gelia, Kostas Nikuli, Chris Radanov, Romana Lobacs) dhe aq më tepër në letërsi dhe poezi nga emigrantët e të dy të parëve (si nga shqiptarët Gazmed Kaplani, Ervin Sehu, Fatos Roza, kurdi Cemil Turan dhe Kurdo-iraniani Khiva Panahi, me dy të fundit që kanë marrë azil politik) si dhe brezi i dytë, si dhe “vala e dytë” – me origjinë shqiptare Christos Armando Gezos, Elson Zgouri dhe Nikolas Sapo, afgani Reza. Golami dhe të tjerë – tani po bëjnë të ndjehet prania e tyre në arte dhe letra, ose duke shkruar në greqisht ose duke u frymëzuar nga përvoja e tyre greke, si siriani Nouri Al Jarrah dhe e reja afgane Parvana Amiri, të dy emigrantë “nga nevoja”. refugjatët.
Interesant është edhe “zgjimi” i komuniteteve të emigrantëve, siç është ai shqiptar, i cili, ndonëse i ndarë, vitet e fundit po përpiqet të rizbulojë identitetin dhe vetëdijen e tij të veçantë, pavarësisht heshtjes, harresës dhe nënçmimit të fajit. është kultivuar në masë të madhe.shkalla si vetëmbrojtje në vitet e vështira: “Refugjatët modernë janë në të njëjtën situatë si ne kur kaluam kufirin… Sot shtetet e Europës bashkë me Greqinë po shpenzojnë. shuma të tepruara për të parandaluar njerëzit që përpiqen t’i shpëtojnë masakrave dhe luftërave për të kaluar kufijtë. Ata ndërtojnë mure dhe kampe përqendrimi për t’i privuar refugjatët nga të drejtat që supozohet se u garantohen nga organizatat globale të të drejtave të njeriut, duke i nënshtruar atyre kushteve çnjerëzore që përbëjnë një fyerje të dinjitetit njerëzor.
Ne, emigrantët shqiptarë, deklarojmë se do të qëndrojmë me vendosmëri në anën e refugjatëve dhe do të luftojmë me ta për të drejtat e tyre, për të drejtat që janë të përbashkëta për ta dhe për ne. Njëkohësisht po luftojmë kundër të gjitha llojeve të diskriminimit dhe shtypjes që vuajnë njerëzit në bazë të përkatësisë etnike dhe kombëtare, fesë, ngjyrës, gjinisë dhe orientimit të tyre seksual”, lexojmë në një deklaratë të Nismës. të Emigrantëve Shqiptarë dhe Solidaritetit .
“Për sa i përket gjuhës, në dhjetë vitet e para shqiptarët kishin rënë në “amnezi” gjuhësore. Më pas vjen interneti, TV satelitor dhe gazetat shqiptare të fillimit të viteve 2000, faktorë që bënë të mundur rikthimin e përdorimit të gjuhës në sferën private dhe publike – por edhe më herët të nisura nga emigrantë/edukatorë vullnetarë shqiptarë kurse për të mësuar dhe ruajtur gjuhën amtare. Shqiptarët, të shumtë dhe të shpërndarë në të gjithë territorin grek, nuk arritën të formonin një bashkësi të madhe dhe të unifikuar me një përfaqësim bazë, ose, më saktë, e shmangën një tentativë të tillë, sepse një gjë e tillë do t’i kthente në gjendjen e mëparshme të jetës, d.m.th. tek ajo para “rënies” Shqipërisë, kur subjekti braktisi dhe iu nënshtrua ideologjisë së atëhershme partiake, subjektit qendror në terma altuseriane.
Kështu ata kërkuan të shkëputeshin nga logjika e homogjenitetit të subjektit kolektiv, përfaqësuesit kolektiv të të gjithë shqiptarëve në Greqi. Mirëpo, në shumë raste ata bashkëpunuan me njëri-tjetrin: në vrasjen e S. Shelnikut në dhjetor 2001. ku pati pjesëmarrje masive, dhe në vitin 2003 me Shoqatën e Ndërtuesve Shqiptarë për procesin e legalizimit, kur mijëra emigrantë u mblodhën… Megjithatë, nuk duhet anashkaluar fakti që brenda saj po dalin “faktorë” dhe “presidentë profesionistë”, shkruan së fundi në “Gazetën” e Redaktorëve” Ervin Shehu, doktorant i Universitetit të Egjeut dhe autor i librit “Të ftuarit e paftuar: Shënime autoetnografike-historike mbi tridhjetë vjetët e imigrimit të shqiptarëve në Greqi” (Isnafi. botime 2021).
Këtu, megjithatë, është këndvështrimi i tyre përmes fjalëve dhe shkrimeve të disa prej tyre:
Gazment Kaplani
Autori, Doktor në Histori dhe Shkenca Politike: “Grekët dhe shqiptarët janë kushërinj të parë që i kanë mësuar të mos përzihen me njëri-tjetrin”
“Një emigrant do të thotë shumë gjëra. Por mbi të gjitha punë. Nuk shkon jashtë shtetit për të bërë budallallëqe, por për të mbledhur para. Do të bëni gjithçka për ta arritur atë. Do punoni dy-tre pune ne dite, i pasiguruar, do u bini ditore banoreve, do mbeteni pa pune, nese duhet do shesni katrahura per te prekur zemren e punedhenesve, derisa te kuptoni se shume pak kane do ta ngresh qysh në agim në sheshin Omonia, si një statujë e pistë që ekipet e bashkisë harruan ta lajnë. Ju do të jetoni në kasolle, dhjetë, pesëmbëdhjetë, njëzet veta së bashku, duke eleminuar dallimin midis banesës dhe gjirit. Do të hani bukë e kripë, do të hani bukë të thjeshtë. Gjithmonë do të bini në gjumë në autobus nga lodhja dhe pagjumësia. Do të keni erë djerse në një rreze prej një kilometri, sepse nuk do të keni kohë për t’u larë dhe gjithashtu sepse nuk do të dëshironi të bëni dush për të shmangur pagesën e energjisë elektrike. Koprraci më i famshëm, në krahasim me ty, do të duket si një mashtrues. Ju do t’i numëroni paratë tuaja, ashtu si një person anemik numëron pika gjaku. Nuk do të shpenzoni asgjë, nuk do të blini asgjë, do të jetoni me minimumin, do të kënaqeni vetëm duke numëruar paratë dhe duke dëgjuar se ka tjetër punë për ju, një tjetër, dhe një tjetër. Dhe befas, pa e kuptuar, do të ndjeni se po ju pakësohet forca, do të ndjeni se po ju godet artriti, do të ndjeni dhimbje të dyshimta në veshka, në shpinë, në zemër. Do të jeni me fat nëse mund ta kapni operacionin. Shumë të tjerë nuk ia dolën. Ikën për në punë, i goditi muri, se punëdhënësit nuk paguajnë masat e sigurisë. Sepse, siç dihet, emigranti vdes i qetë, si miza…” (fragment nga Ditari i Kufirit të Vogël, libri i parë që rrëmbeu në mënyrë letrare përvojën bashkëkohore të emigrantëve në Greqi – botimi i fundit nga Epikentro, 2018).
Christos Armando Gezos
Çmimi Kombëtar i Autorit Debutues Letrar 2021: “Jam i shqetësuar se si e kaluara i ndjek njerëzit”
“Shqipëria për gjysmë shekulli ishte në një dimension tjetër… Për dyzet vjet u drejtua nga Enver Hoxha, një udhëheqës komunist i arsimuar, por mizor. Në të gjithë vendin u ndërtuan rreth 170 mijë mitralozë betoni, të cilët nuk u përdorën kurrë. Rreth 15.000 njerëz u ekzekutuan për arsye politike. Për shkak të regjimit të Enver Hoxhës, familja ime kishte jetuar në një epokë krejtësisht të ndryshme nga unë. Hendeku kulturor që na ndau solli një tronditje psikologjike dhe komunikative.” (nga romani Hatike veloni, botimet Metaihmio, 2021). “Greqia ka disa probleme të rrënjosura thellë që duhet të ndryshojnë brezat, nuk ndryshojnë në katër vjet, as në dy, as me një apo dy parti, janë të ndërthurura me botën dhe me politikanët, institucionet, strukturat, të gjitha. sistemet që funksionojnë dhe mbajnë shoqërinë të bashkuar. Është zemërthyese, sidomos për një të ri, të dijë se po vdes të studiojë këtu, të jetojë, ndoshta të ketë fëmijë një ditë nëse do, që edhe ata të jetojnë në një vend të tillë. Është thellësisht politik, për mua, problemi i Greqisë, ka shumë korrupsion, shumë ngatërresë dhe prej andej lindin dhjetëra probleme, si Hidra e Lernesë. Që atëherë e tutje, çfarëdo që të gjithë mund të bëjnë më mirë, le ta bëjnë. Ka shumë gjëra që mund të bëjmë dhe të shijojmë dhe në botë përgjithësisht ka një tendencë progresi. Për shkak të sasisë së njohurive që ekziston, bota tani është e informuar për gjithçka, di shumë gjëra, di për ekologjinë, çfarë pasojash ka secili veprim i saj. Për shkak të teknologjisë, do të ketë potencial të madh në vitet në vijim, por gjithmonë ekziston rreziku i një “kthese”, një krize të madhe, qoftë ekonomike apo klimatike. Megjithatë, deri diku jam optimist për tablonë e madhe të shekullit të ardhshëm. Ndryshimet klimatike dhe evolucioni i inteligjencës artificiale janë dy sfidat e mëdha të shekullit tonë. Ne do të përjetojmë dilema të mëdha si specie njerëzore” (citim nga intervista e tij me LiFO).
Elson Zgouri
Inxhinier i Sigurimit të Cilësisë, Autor: “Nuk dua të kërkoj më falje për emrin tim të huaj”
“Shumë fëmijë emigrantësh, kryesisht nga Shqipëria, përdornin emrin e tyre grek për të fshehur origjinën e tyre, e gjithë kjo në Greqinë e viteve 1990 dhe 2000. Zbulimi i origjinës zakonisht kishte pasoja. Nga fëmijët më të vegjël që nuk do të pranoheshin në grup e deri tek adoleshentët që do të pranonin refuzimin pa një mendim të dytë në situata flirtimi. Rrezik refuzimi, gjithashtu, në punët që “nuk u përshtaten shqiptarëve” (fragment nga libri Të gjitha macet janë të bukura, botime Ditë të çuditshme 2020). “Si fëmijë mbaj mend që më ka lënduar më shumë se kur zihesha me një fëmijë tjetër shumë shpesh në fund të “luftës” më hidhnin një “hajde Alban”. Kjo më tërboi sepse kuptova se sa një fyerje e konsideronin bashkëmoshatarët e mi prejardhjen time. Ajo që më bëri është se shumë herë nuk më është dashur të mbroj veten, miqtë e mi e kanë bërë për mua. Aty mendon se nuk je vetëm, se ke aleatë, ndaj ecën përpara me më shumë optimizëm. Që në moshë shumë të vogël mendoja se çfarë do të isha në Greqi pa etiketën, recininë, nëse doni, të shqiptarit. Ti bart nje faj kolektiv qe te ndrydh pak nga pak dhe diku thua “mjaft hej, tani do me degjosh edhe mua, na degjo edhe ne brezi im qe e ngarkove aq shume dhe vazhdoni ta ngarkoni” . Nuk dua më të “kërkoj falje” sa herë prezantohem diku për emrin tim të huaj. Unë jam një nga ju, me dallimet dhe ngjashmëritë e mia. Për sa i përket emigracionit, gjërat janë përmirësuar jo pak, hapa të ngadaltë por të qëndrueshëm po ndërmerren për integrimin dhe pranimin e emigrantëve. Peizazhi po ndryshon, “më përshëndesin në gjuhë që nuk i di dhe më pëlqejnë”, siç thotë LEX! Populli në Greqi mendoj se e ka kuptuar se emigranti nuk është përballë tyre, por pranë tyre në luftën e përditshme për një jetë më të mirë. Në nivel institucional, megjithatë, gjërat ndryshojnë. Një provë është vendosja e ksenofobit Makis Voridis në Ministrinë e Brendshme. Marrja e lejes së qëndrimit, rinovimi i saj, natyralizimi, e vështirësuan shumë emigrantët e rinj dhe të vjetër. Mesazhi është i qartë: “Do t’jua bëjmë jetën të vështirë” (nga intervista e tij me LiFO)
Fatos Roza
Autor, mjeshtër: “Fjala “shqiptar” ishte fyerje deri në vitin 2000″
Ne kemi përjetuar racizëm si asnjë komunitet tjetër imigrantësh. Mirëpo, ne u harruam shpejt për shkak të zhvillimeve politike në Lindjen e Mesme… askush tani nuk merret me shqiptarin. Tani shqiptari konsiderohet vendas. Edhe fashistët e kanë pranuar… Me çdo kusht mos na hanë të zinjtë… Më thoshte zonja Tasia, së cilës ia kam borxh jetën: “Djali im, mos u mërzit. Para se të vini, ata po ngatërroheshin me filipinasit. Ti erdhe, ata i harruan. Do vijne te tjeret do te harrojne edhe ty… Kur erdhëm ne fillimisht, nga njëra anë ishte mirë se ne bënim punët që nuk bënin grekët, dhe nga ana tjetër kishte nga ata që ankoheshin se ishim. duke i ulur rrogën ditore… Greku e preferonte shqiptarin sepse merrte ditore më të ulët. Por kur e pa të merrte punën, shau… Por ajo që më bën përshtypje mbi të gjitha është se shoh emigrantë që flasin kundër emigrantëve të tjerë. Emigranti shqiptar e konsideron veten superior ndaj pakistanezit, afrikanit, Bangladeshit... është e frikshme të dëgjosh shqiptarin të thotë “nuk duam të huaj në Greqi”… Media dhe politika e ndjekur nga qeveritë për kaq shumë vite kanë ndihmuar (edhe) shumë për të mbajtur jashtë emigrantët” (fragmente nga ai libri i parë Ego, “emigranti i paligjshëm”, botuar nga Eleftheros Typos, 2017).
Reza Golami
Autori, ish-president i komunitetit afgan: “Ky qiell nuk na jep oksigjen, përkundrazi na e merr atë”
“E gjej veten të dënuar nën një qiell ku në vend që të shkëlqejë dielli, shiu që i bën lulet të lulëzojnë, aroma e tyre na jep jetë dhe oksigjen, aroma e tyre që na udhëton, për disa arsye nuk është qielli i zakonshëm. Ky qiell nuk na jep oksigjen, përkundrazi, na e merr. Në fund të vitit 1992, vetë historia jonë ktheu faqe dhe titulli i kësaj është “Lufta”: e njohur si lufta civile”, shkruan ai diku tek Identitetet e Humbura (botimet Topos, 2021). “Po, ka qenë një periudhë që kam pasur frikë. Në vitin 2010 dhe ’11, me lindjen e Agimit të Artë, sulmet ishin të përditshme. Në Agios Panteleimonas, ku ndodheshin kryesisht afganët, çdo ditë ndodhin therje me thikë. Gjithë këtë po e përjetoja, po e shihja përballë. Si afganë kishim vizatuar një hartë të zonave ku nuk duhej të lëviznim pas tetë të natës, ekzistonte një rrezik i madh, por frika nuk më ndaloi të bëja gjëra. Sot pothuajse asgjë nuk ka ndryshuar përsa i përket identitetit. Qoftë refugjat apo grek, trajtimi është i njëjtë, edhe pse në letër kam më shumë të drejta. Në hapësirën publike është ky zbrazëti: se nuk je grek, je bërë grek. Këtë e kam përjetuar kohët e fundit kur shkova në bashkinë e Athinës, ku një punonjës më pyeti “je greke?” dhe të tjerët iu përgjigjën “jo, ai nuk është grek, ai u bë grek”. Përtej gjithë kësaj, megjithatë, unë jam optimist dhe ndjej detyrim edhe ndaj njerëzve që nuk kanë zë, që i rezistojnë padrejtësisë, persekutimit, gjithë asaj që po ndodh, njerëzve që detyrohen të largohen nga vendi i tyre, të vazhdojnë. po mundohem ta ndryshoj sado pak situatën. Dhe pak është fitim”, ka thënë ai në një intervistë për LiFO.
Nouri al Jarrah
Shkrimtari poet: “Toka nuk ka kujtesë, vetëm heshtje”
“Sirianë të rraskapitur, ju që dridheni nga i ftohti në brigje. Ju që endeni, në të gjitha gjatësitë dhe gjerësinë e tokës. Mos i mbushni xhepat me pisllëkun e të vdekurve. Lëreni këtë tokë të jetojë. Vdes metaforikisht, jo fjalë për fjalë.L e të të varrosë gjuha në përshkrime dhe mbiemra. Mos u freskoni dhe mos varrosni veten në pisllëk. Dheu nuk ka kujtesë, vetëm heshtje. Udhëtoni varkat në çdo drejtim dhe fitoni orymagado, shqetësimin e shpirtit tuaj. Pas stuhisë dhe rrëzimit, ngrihuni. Ngrihuni, në çdo gjuhë, në çdo libër, në çdo epokë dhe në çdo imagjinatë. Lartësohuni kudo dhe shkëlqeni, si rrufeja midis pemëve” (“Paralajmërimi / Thirrja e Safos” nga libri Një varkë për Lesbosin dhe poezi të tjera, bot. AO 2019, përkth. Persas Koumoutsi).
Khiva Panahi
Kandidat për doktoraturë në Sociologji, poet: “Refugjati, emigranti, është disi si Prometeu i lidhur. Leja e qëndrimit është shqiponja që ha mëlçinë çdo ditë…”
“Në këtë fole po largohem
Ku në erë shkrova shi
Në inteligjencën dhe durimin e saj malor
Prometeu jetonte me mua në këtë fole
E plotë por e ndjeshme
Sa netë kemi kaluar bashkë në shi?
Sa të dridhura kanë ardhur nga fytyrat e ngrohta?
Por si i lidhur nuk ka ankesa
Në këtë fole po largohem
Mishi i ngushtë i ëndrrave të mia
Dhe i shoh që më ndjekin”.
Artikulli është publikuar në LiFO .
