Evropa i detyrohet kufijve të saj të hapur ndaj Marrëveshjes së Shengenit, e cila lejon bashkëpunimin dhe udhëtimin falas nëpër 22 nga 28 vendet anëtare të BE.
Si ka kontribuar marrëveshja për një Evropë të bashkuar – dhe do të mbijetojë?
Ditët e hershme
Ideja për të hequr të gjitha pengesat për lëvizjen e lirë të personave, shërbimeve dhe kapitalit midis shteteve anëtare të BE ishte tashmë pjesë e Traktatit të Romës të vitit 1958.
Në korrik 1984, kancelari gjerman Helmut Kohl dhe presidenti francez Francois Mitterrand negociuan Marrëveshjen Saarbrücken për të çmontuar kontrollet kufitare midis dy vendeve. Disa javë më vonë, të dy vendet prezantuan afishe të makinës së gjelbër që u lejonin shoferëve në kufi të deklaronin se kishin respektuar të gjitha rregulloret doganore. Ata udhëtarët pastaj u nënshtrohen vetëm kontrolleve vendore, dhe kontrollet ndërkufitare u bënë më të relaksuar. Në zhargonin e policisë, fjala “Kowaz” u krijua, një akronim i frazës gjermane: kontrollin pa kohën e pritjes.
Kufizimet e kufizuara të kufirit në kufirin gjermano-francez i bënin tre vendet e Beneluksit (Belgjika, Hollanda dhe Luksemburgu) të ulen dhe të marrin njoftim. Në një memorandum, ata gjithashtu deklaruan synimin e tyre për të marrë pjesë në Marrëveshjen Saarbrücken. Kjo dëshirë u përmbush, duke u bërë kështu Marrëveshja e Shengenit.
Më 14 qershor 1985, zona pa kufij u vulos në një vend simbolik në qytetin e vogël të Shengenit në Luksemburg, në pikën ku takohen kufijtë e Gjermanisë, Francës dhe vendeve të Beneluksit.
Pikat e kontrollit mbyllen
Megjithëse marrëveshja e parë përfshinte vetëm një pjesë të vogël të vendeve, anëtarët e tjerë të BE gjithashtu filluan të përfitojnë, me qytetarët e tyre që gëzojnë të njëjtin trajtim të privilegjuar në kufijtë brenda zonës Shengen si qytetarë të shteteve nënshkruese.
Përveç ndryshimeve të menjëhershme, konventa, e njohur jo zyrtarisht si Shengen I, gjithashtu kishte qëllime afatmesme dhe afatgjata. Marrëveshja e Shengenit II rregullonte ndër të tjera kompetencat e autoriteteve policore kombëtare në Zonën Shengen dhe formoi bazën e një sistemi të përbashkët informacioni për autoritetet e sigurisë.
Kjo marrëveshje çoi gjithashtu në mbylljen e pikave të kontrollit në kufijtë e brendshëm të zonës Shengen më 26 mars 1995. Deri atëherë, Italia, Spanja, Portugalia dhe Greqia kishin nënshkruar tashmë Marrëveshjen e Shengenit. Pak kohë më pas, Austria, Danimarka, Suedia dhe Finlanda, si dhe dy vende jo-anëtare të BE-së, Islanda dhe Norvegjia, vendosën të bashkohen.
Shengen bëhet ligji i BE
Në vitin 1997, Traktati i Amsterdamit e integroi Marrëveshjen Shengen në ligjin e BE-së, që do të thotë se do të zbatohej edhe për anëtarët e ardhshëm të BE. Deri atëherë, shtetet ishullore të Irlandës dhe Mbretërisë së Bashkuar nuk ishin përfshirë; ata ranë dakord për traktatin e ri, por insistuan në përjashtimet, duke vazhduar të kryejnë kontrollet e tyre kufitare.
Në vitin 2007 anëtarët e rinj të BE-së Estonia, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Sllovakia, Sllovenia, Republika Çeke dhe Hungaria u bashkuan me Zonën Shengen. Në 2008 dhe 2011, zona Shengen u zgjerua për të përfshirë vendet jo-anëtare të Zvicrës dhe Lihtenshtajnit.
Anëtarët e BE Bullgaria, Kroacia, Rumania dhe Qipro do të pranohen në Zonën Shengen sapo të kenë plotësuar të gjitha kushtet.
Shengen sot
Sot më shumë se 400 milionë njerëz jetojnë në zonën Shengen. Kufijtë e saj kombëtarë kalojnë më shumë se 7,700 kilometra, kufijtë e saj detarë pothuajse 42,700 kilometra. Shengen iu nënshtrua reformës së parë në vitin 2013. Pasi lëvizjet e refugjatëve në Mesdhe u rritën në 2011 pas trazirave politike në Afrikën e Veriut, vendet e BE-së më tej në veri, si Gjermania, nxitën një rregullore që do të lejonte kontrollet e përkohshme kufitare në kufijtë e brendshëm të Shengenit. Si rezultat, BE-ja paraqiti një mekanizëm emergjent që i lejonte shtetet të kontrollonin në mënyrë të njëanshme kufijtë e tyre për një maksimum prej dy vjetësh në të njëjtën kohë.
Disa shtete, përfshirë Gjermaninë, Austrinë, Danimarkën, Francën dhe Bullgarinë, kanë përdorur këtë rregullore që nga fillimi i fluksit të refugjatëve në vitin 2015. Përveç kësaj, Hungaria dhe Sllovenia kanë ndërtuar gardhe në kufijtë e jashtëm të Shengenit dhe Austria ka fortifikuar edhe seksion i shkurtër i kufirit të saj të brendshëm me Slloveninë.
Megjithëse numri i refugjatëve të sapoardhur ka rënë ndjeshëm që nga viti 2015, disa politikanë, përfshirë Ministrin e Brendshëm gjerman Horst Seehofer, gjithnjë e më shumë kanë vënë në pikëpyetje politikën e kufijve të brendshëm të hapur.
“Kontrollet në kufijtë e brendshëm duhet të kryhen derisa BE të jetë në gjendje të mbrojë dhe kontrollojë në mënyrë efektive kufijtë e jashtëm”, tha ai kohët e fundit. “Për të ardhmen e parashikueshme, unë nuk e shoh atë pasuar në këtë moment.”
