Gazeta “PROTO THEMA” i ka kushtuar sot një material rë gjerë vendit tonë, duke marrë shkas nga arrestimi i Fredi Beleri
Burgimi i Fredis Beleris është kapitulli i fundit në përpjekjen për të sekuestruar pasurinë e mërgimtarëve që janë sërish në shënjestër të qeverisë shqiptare – Nga persekutimet dhe vrasjet e regjimit komunist deri tek ekzekutimet financiare të sotme.
Legjenda thotë se gjatë viteve të vështira të Enver Hoxhës në Shqipëri, në fshatrat minoritare të Vorio Epirit, në kishat e tij të vulosura ndizej gjithmonë një qiri. Natën gratë e minoritetit grek – një nga një – rrezikuan jetën e tyre për të hyrë në kishën e fshatit dhe për të ndezur qirinjën. Qiriu që simbolizonte dashurinë e pashuar për Mëmëdheun, por edhe lutjen e pafund që Virgjëresha Mari t’i ndihmonte të duronin torturat që i nënshtroi diktatori shqiptar.
Kaluan vite, grekët e Vorio Epirit duruan torturat, shantazhet, frikësimet, persekutimet, gjyqet tallëse dhe dënimet me punë rraskapitëse të detyruar, por duruan. Gjërat u qetësuan për një kohë, Sigurimi famëkeq i Hoxhës dhe agjentët e saj nuk ishin të pranishëm. Megjithatë, Golgota e helenizmit të Vorio-Epirit është e përjetshme. Biznesi i shfarosjes së pakicës është i përjetshëm. Armët dhe metodat kanë ndryshuar vetëm.
Arrestimi i fituesit të zgjedhjeve vetëqeverisëse dhe anëtarit drejtues të minoritetit grek në Himarë Fredis Beleris dhe bashkëpunëtorit të tij Pantelis Kokaveshi nga autoritetet shqiptare është jo vetëm një shembull i prekshëm i shtypjes dhe persekutimit që i nënshtrohen pakicat, por edhe maja e ajsbergut. Kjo në kuptimin e mëposhtëm: fakti që kryebashkiaku i zgjedhur dërgohet në burg me akuza mjaft qesharake, në mungesë të provave të mjaftueshme, është ajo që e sheh komuniteti ndërkombëtar. Ajo që ai nuk sheh, megjithatë, është biznesi i rrëmbimit të pronave të pakicave, i cili është në ecje të plotë. Dhe të cilën kryebashkiaku Himarëd do ta “priste”, si faktor institucional. Le ta zgjidhim këtë rrëmujë.
Pavarësisht se minoritarët në tërësi vazhdon të vuajë persekutimin, autoritetet shqiptare janë fokusuar vitet e fundit në rajonin e Himarës. Përgjigja për “pse po ndodh kjo” mund të përmblidhet në tre fjalë: pasuri të paluajtshme dhe para. Zona në të cilën mërgimtarët zotërojnë prona janë në thelb “filetat” e bregdetit, të cilin planifikohet ta kthejë në “rivierën shqiptare”, një magnet për turistët – dhe më parë investitorët.
Prej disa vitesh, zona të frontit bregdetar të Shqipërisë së Jugut, nga Vlora deri në Sarandë, janë vënë në shënjestër prej disa vitesh: ndër të tjera, plazhi i bukur i Drymades, Himara dhe vendbanimet përreth, Agios Vasilios, Nivitsa, Lukovo, Pikerni dhe Palermo. Aty, në tokë të pazhvilluar, në pronësi të mërgimtarëve grekë, është planifikuar të krijohet një zonë turistike me hotele me pesë yje dhe biznese të tjera turistike duke shpronësuar pronat. Por dy ose, për të qenë të saktë, më shumë sterna kanë sukses në një sbarbo.
Nga njëra anë, qeveria shqiptare Rama bën biznes duke tërhequr “investitorë institucionalë” të cilëve u shet diçka që nuk i përket. Në të njëjtën kohë, ajo zhvillon turistikisht një zonë e cila mund të gjenerojë të ardhura të mëdha dhe një numër të madh vizitorësh. Nga ana tjetër, megjithatë, “problemi” i pakicës është “i hequr qafe” njëherë e përgjithmonë.
Si; Së pari, duke shpronësuar anëtarët e saj, duke i varfëruar ata, dhe më pas duke ndryshuar demografikisht zonën, me hotelet që ofrojnë strehim falas për stafin e tyre. Në këtë mënyrë zgjidhet edhe një “problem” tjetër, ai i bashkëjetesës paqësore e harmonike shekullore të minoritetit me shqiptarët e krahinave, të cilët nuk kishin asnjë… arsye për t’iu kundërvënë banorëve grekë të rajoneve minoritare.
Plani dhe qëllimet e tij janë një pjesë e historisë. Tjetra dhe më serioze është mënyra e ndërlikuar me të cilën është endur. Qeveria e Edi Ramës (nëna e të cilit është me origjinë malore) po përdor metoda të modernizuara të makthit të periudhës së Hoxhës. Ashtu si diktatori shqiptar kishte tentuar t’u sekuestronte pronat e mërgimtarëve duke “i dhënë të gjithëve 2 hektarë tokë për kultivim” (por duke i konfiskuar tokat e tyre më të mëdha), ashtu edhe qeveria Rama, nëpërmjet një “ligji investimesh”, e çon zhvillimin e supozuar në zonë. Dhe pasi plani për shpronësime të detyruara katër vjet më parë ngjalli reagime në mbarë botën, u gjetën mënyra të tjera.
Fillimisht, siç u ankua vëllai i kryebashkiakut të arrestuar të Himarës, Leonard Beleris, urbanistika shqiptare u dha qytetarëve një afat prej 30 ditësh për të deklaruar pronat e tyre për të mos i humbur. Natyrisht, në një vend me kompjuterizimin e Shqipërisë, mbledhja e dokumenteve nga koha e Hoxhës dhe më herët – kur minoritarëve u jepeshin teknikisht titujt e pronësisë së përkohshme – dhe dorëzimi i tyre në organet kompetente është një detyrë që do të bënte edhe kokat e më të mëdhenjve, në planet duke kruar kokën me mendime.
Madje, “rastësisht” në zonat ku ndodhen parcelat greke… dalin pretendues! Shpesh këta janë njerëz që nuk kanë lidhje me vendin, por tregojnë dokumente që gjoja u japin pronësinë e tokave të diskutueshme. Grekët e Omogjenisë, pra, do të duhet të tërhiqen zvarrë në mosmarrëveshje të dhimbshme – kryesisht financiare – ligjore për të provuar se ata janë pronarët e vërtetë. Dhe pa pretenduesit, pronarët e parcelave ngjitur me ato që u janë dhënë investitorëve thjesht marrin në vend vendimet ministrore, sipas të cilave tokat e tyre u jepen investitorëve institucionalë me vendim të Këshillit të Ministrave në bazë të Ligjit për Investitorët Strategjikë në Sektor. e turizmit!
Pastaj ka lloje të tjera persekutimi. Për shembull, siç ankohen minoritarët ata refuzojnë të regjistrojnë pronat e të gjithë banorëve vendas në regjistrin hipotekor, duke dhënë letrat përkatëse të pronësisë – në të cilat. në rast se shpallen arbitrare dhe shtëpitë prishen.
Makina larese”
Këto ditë burgimi i Fredis Beleris solli hapjen e shumë gojëve, të cilat shpjeguan se kryebashkiaku i Himarës po i prish majanë. Një nga ata që foli hapur ishte kreu i Partisë për të Drejtat e Njeriut dhe deputeti i Heimarrës, Vangel Dule, i cili iu referua pastrimit të parave në kurrizin e minoritarëve, duke e lidhur me anëtarët e qeverisë Rama.
“Interesat në zonën e Himarës për Ramën dhe klientët e tij janë të mëdha. Heimarra në një masë të madhe është kthyer në një lavanderi të parave të zeza” është shprehja e zotit Dule, i cili shpjegon se “në përballjen politike shqiptare ka shumë të ashtuquajtur oligarkë. Nëse do të shihni resortet nga malet e Akrokeraunia, zbritjen e Drymadëve dhe deri në anën tjetër të Bashkisë së Heimarrës […] kemi pikërisht zona të mëdha që ligjërisht u përkasin banorëve vendas kryesisht me origjinë greke, statusi i të cilëve kontestohet […] Me vendime të Këshillit të Ministrave shpronësohen në favor të interesave klientelë të zotit Rama”.
Madje, zoti Dulles ka cilësuar dhe emrin e një anëtari të Këshillit të Ministrave, i cili siç denoncoi është përfshirë në skandal: “Më lejoni t’ju them diçka më praktike dhe më të njohur për të gjithë: burri i ministrit të jashtëm të vendit përfitoi nga një vendim i Këshilli i Ministrave ku ai voton dhe vetë bashkëshortja e tij. Atij iu dha një sipërfaqe e madhe në Bashkinë Heimarra si investitor strategjik për ndërtimin e një resorti turistik. Pra e kuptoni se çfarë përfshirje ka, çfarë ngatërrese dhe çfarë interesash janë investuar në Himarra. Dhe në këtë moment gjejnë përballë kryebashkiakun e sapozgjedhur me programin e tij dhe të gjithë ne që nuk kemi bërë kompromis, nuk i jemi dorëzuar presioneve, ndaj jemi çuar në zgjidhje ekstreme si burgu”.
Për Homogjeninë e Vorio Epirit – ku kanë mbetur rreth 99 fshatra grekë – përndjekja dhe operacioni i shfarosjes nuk është diçka e re. Gjenerata të tëra pranojnë luftën dhe bëhen objektiva të dëbimit nga rajoni, breza të tërë durojnë. Dhe hidhërimi është edhe më i madh, kur mendojnë se tre herë Vorio Epiri ka qenë në krahët e Greqisë (me çlirimin e Janinës në 1913 nga osmanët dhe aneksimin e Epirit, me avancimin e ushtrisë greke në Epirin e Veriut më 1914. gjatë Luftës së Parë Botërore dhe me kundërsulmin ndaj ushtrisë italiane në vitin 1940) dhe u largua po aq herë (me ndërhyrjen dhe shantazhin e Fuqive të Mëdha në dy të parat dhe aleatëve, pas presionit të BRSS për shkak të Hoxhës, në të tretën). Po ashtu, edhe nëse Greqia është garantuese e paqes, sigurisë, stabilitetit dhe integritetit territorial të Ballkanit, ato do të jenë në shënjestër të persekutimit.
Që kur Shqipëria fitoi pavarësinë nga Turqia osmane në vitin 1913, ajo krijoi një rajon autonom për grekët brenda kufijve të saj. Megjithatë, kjo autonomi do të ishte jetëshkurtër, pasi ajo u revokua në vitin 1923 nga Mbreti Zog I dhe shpërngulja e shqiptarëve të Kosovës në fshatrat greke për të ndryshuar përbërjen e popullsisë së rajonit – një përpjekje që hasi në rezistencë të fortë dhe të suksesshme nga helenizmi. Në vitin 1939, djali i Zogut, Leka, mori postin e monarkut dhe vazhdoi politikat shtypëse të të atit kundër grekëve të Vorio Epirit deri në vitin 1943, kur Italia pushtoi Shqipërinë dhe rivendosi Lekën në pushtet si mbret.
Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, shqiptarët arritën në disa zona të ndryshojnë popullsinë e disa zonave minoritare. Sidomos në zonën e Sarandës, ku 11 fshatra greqishtfolës ranë, u shkretuan ose u zhdukën, siç shkruan Stavros Dagios, profesor i Arkeologjisë së Filozofisë në AUTH, në librin e tij “Greqia dhe Shqipëria: 50 vjet mosbesim të ndërsjellë”. . Në vitin 1951 fshati kufitar Perdikari u shkretua dhe banorët e tij, nën dyshimin e arratisjes në Greqi, u internuan në brendësi të vendit, pasi u detyruan të linin shtëpitë e tyre. Në periferi të rajonit greqishtfolës të Shën Sarandës, u krijuan fshatrat Varfai, Baikai, Stiari, Vana, Giasta dhe Xamili, ndërsa vendbanime të tjera u implantuan brenda rajonit grek për të prishur homogjenitetin e tij të popullsisë.
Megjithatë, makthi i vërtetë ishin metodat staliniste me të cilat Enver Hoxha u përpoq të shfaroste minoritetin grek. Fillimi u bë në vitin 1945, kur patrullat e armatosura të rebelëve shqiptarë vendosën bllokada në të gjitha zonat ku jetonin grekët dhe arrestuan vorio-epirotët e shquar. Ata i priste mërgim i ashpër në pjesë të paarritshme të vendit, ose burgim ose dëbim në kampet e përqendrimit dhe punë të detyruar në kushte përgjithësisht të mjerueshme. Nga Saranda u identifikuan dhe u transferuan në veri 25 familje greke, 6 nga Delvino dhe 10 nga Argjirokastro, me arsyetimin se ishin greke. Më 22 qershor 1945 arrestohen dhe internohen nga Derviciani 25 familje.
Fjala “persekutim” nuk mjafton për të përshkruar atë që po përjetonte pakica. Me akuza të rreme për tradhti të lartë, spiunazh etj., të bëra nga Sigurimi famëkeq, minoritarët – veçanërisht ata të shquar – nxirreshin para gjykatave ushtarake në gjyqe simuluese që i dërgonin, në mos përpara skuadrës së pushkatimit, në kampe përqendrimi ose burg. Tipikë janë shembujt e “gjyqit të 1946” në Gjirokastër në vitin 1946. Në qendër, me akuza që varionin nga tradhtia e lartë deri te spiunazhi dhe terrorizmi, ishin 19 grekë nga Vorio Epiri dhe bashkë me ta 86 të tjerë në bankën e të akuzuarve. Më në fund, tre të pandehur u dënuan me vdekje (me të shtëna me pushkë): Aristotelis Harbatsis nga Dibri, Sotiris Skevis nga Kalyvia tou Pasha dhe Nassos Pantos nga Sopiki. Filippos Papathanasis dhe Charalambos Lezos në burgim të përjetshëm dhe pjesa tjetër e të pandehurve, në total, në 134 vite burg!
Një shembull tjetër ishte gjyqi i “Manastirit Pepeli” në vitin 1963, i cili çoi në skuadrën e ekzekutimit Efthimios Tataris dhe priftin Kostas Bozdos dhe në burg Mihalis Giokas dhe Giorgos Stolis.
Izolimi dhe persekutimi
Në verën e vitit 1945 kufijtë u mbyllën dhe Epiri i Veriut u izolua. Vorioepirotët nuk kishin më asnjë komunikim me Greqinë, ku ndodheshin shumë të afërm dhe miq të tyre. Mësuesit e vjetër grekë dhe bartësit e idesë kombëtare ishin shfarosur ose dërguar në burgje. E njëjta gjë ishte edhe me priftërinjtë e ditur. Politika e qeverisë shqiptare ndaj minoritetit grek ishte si vijon: kontroll absolut i zonave greqishtfolëse duke vendosur masa të ashpra represive, persekutim dhe shfarosje të Vorioepirotëve që ishin dalluar për idetë e tyre kombëtare, parandalimi i ndikimit grek në veri. Epirotianët përmes izolimit të tyre absolut nga Greqia dhe sigurimit të mbështetjes së tyre politike përmes premtimeve dhe gërryerjes së kohezionit të tyre kombëtar dhe social. Një rol të rëndësishëm në këtë luajti edhe Moska, e cila e këshilloi Hoxhën të ishte veçanërisht i kujdesshëm, të mbante pakicën greke të kontrolluar ngushtë dhe të lidhur me pushtetin komunist shqiptar dhe të përdorte të gjitha mjetet, bindjen dhe shtypjen, për këtë qëllim.
Pjesët kryesore kundër minoritetit grek ishin këto: përkeqësimi sistematik, metodik dhe i vazhdueshëm i elementit grek duke i shpërndarë në zona të tjera, lëvizja e detyruar e Vorioepirotëve që cilësoheshin si disidentë të regjimit, implantimi i fshatrave shqiptare, të shartuar, në zona thjesht Vorio-Epirotiane, lëvizje e detyruar e vorioepirotëve për të gjetur punë dhe lëvizje paralele e shqiptarëve drejt zonave thjesht greqishtfolëse me pretekste profesionale. Mësimi dhe përhapja e gjuhës greke pengohej në çdo mënyrë. Pronat e kontinenteve veriore u konfiskuan, kishat u konfiskuan, priftërinjtë u shpërndanë dhe u persekutuan, institucionet fetare u kthyen në depo dhe vetëm disa kisha mbetën si monumente të ruajtura.
Gjërat, siç mund të shihet, sot nuk kanë ndryshuar në mënyrë dramatike. “Thjesht”, ekzekutimet janë kthyer në dënime me vdekje financiare! Dallimi, megjithatë, është se Greqia ka një zë më të fortë dhe baza më të rëndësishme në komunitetin ndërkombëtar. Dhe ashtu si në vitin 2019 ai ndaloi përpjekjet për të konfiskuar asetet greke, tani ai mund ta bëjë përsëri.
Marrë nga gazeta (PROTO THEMA 30/05/20223)
