Avokat i njohur, Edmond Petraj ka paralajmëruar se politikanët, gjyqtarët, prokurorët, pronarët e mediave, gazetarët dhe kriminelët që janë përfshirë në përgjimet e realizuara nga sistemet “SKY ECC” dhe “EncroChat” mund të përballen me pasoja të rënda ligjore. Sipas tij, provat e marra nga këto sisteme do të kenë vlerë të ligjshme dhe ka mundësi që ato do të konsiderohen të pranueshme nga Gjykata Kushtetuese, duke i hapur rrugë proceseve të mundshëm gjyqësorë ndaj individëve të përfshirë në veprimtari të paligjshme.
Në një intervistë për gazetën “SOT”, Petraj thekson se këto hetime janë një mundësi e artë për pastrimin e institucioneve të drejtësisë dhe për përballjen me korrupsionin dhe krimin e organizuar që ka prekur shtetin shqiptar.
Avokat Petraj, SPAK ka shënuar 5 vite nga krijimi i saj. Si e vlerësoni punën e tij deri më tani? A mendoni se ka përmbushur pritshmëritë e publikut dhe komunitetit ndërkombëtar?
SPAK-u është konsideruar si një institucion kyç në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar në Shqipëri, me mbështetje të fortë nga partnerët ndërkombëtarë, veçanërisht BE-ja dhe SHBA-ja. Gjithsesi, vlerësimi i performancës së tij mbetet një çështje e ndjeshme dhe e diskutuar. E para duhet parë me pozitivet sepse procedimet ndaj figurave të larta: SPAK ka filluar hetime dhe ka ngritur akuza ndaj disa ish-ministrave, deputetëve, kryebashkiakëve dhe zyrtarëve të nivelit të lartë, siç janë rastet për inceneratorët dhe tenderat korruptivë. Kjo ka qenë një shenjë pozitive për një drejtësi më të pavarur. Ku veprimi ndaj grupeve të strukturuara kriminale: SPAK ka goditur disa grupe kriminale duke konfiskuar pasuri të paligjshme dhe duke zbardhur afera me trafik droge apo pastrim parash. Gjithashtu kemi edhe vettingun e suksesshëm: Pjesa më e madhe e hetuesve dhe gjyqtarëve brenda SPAK janë përzgjedhur pas një procesi rigoroz vettingu, duke rritur besueshmërinë.
Pavarësisht nga kritikat dhe sfidat ngadalësia në rastet kryesore ku hetimet për skandalet më të mëdha, përfshirë inceneratorët apo kontratat koncesionare, vazhdojnë prej vitesh pa një konkluzion të qartë. Publiku pret rezultate konkrete dhe përgjegjësi penale për individët në krye të korrupsionit. Pastaj duhet hequr dorë nga akuza se ekziston selektiviteti politik ku disa aktorë kanë akuzuar SPAK-un për selektivitet, duke u përqendruar më shumë te figura të opozitës sesa te njerëzit pranë qeverisë. Kjo ka ngritur shqetësime për presione politike. Pastaj kemi edhe presionet e brendshme dhe të jashtme ku shpesh SPAK vazhdon të përballet me një mjedis politik të polarizuar dhe me pritshmëri të jashtëzakonshme nga komuniteti ndërkombëtar, gjë që e vendos nën një presion të madh. Përmbushja e pritshmërive për publikun shumë shqiptarë janë ende të zhgënjyer, pasi presin rezultate më të shpejta dhe të prekshme në luftën kundër korrupsionit dhe pastrimit të parave. Ku mundet të adresojmë edhe për ndërkombëtarët ku komuniteti ndërkombëtar duket i kënaqur deri tani me hapat e ndërmarrë, por presioni për rezultate të prekshme mbetet i lartë.
Gjithësesi SPAK-u ka bërë disa përparime të rëndësishme, por rruga drejt rivendosjes së drejtësisë në mënyrë të plotë dhe rritjes së besimit publik është ende e gjatë. Performanca e tij gjatë viteve të ardhshme do të jetë përcaktuese për të provuar nëse është vërtet një instrument i fuqishëm për ndryshimin e Shqipërisë apo një tjetër premtim i parealizuar. Personalisht, besoj se SPAK-u ka bërë disa hapa përpara në adresimin e korrupsionit dhe krimit të organizuar, por ritmi dhe rezultatet kanë mbetur nën pritshmëritë që publiku dhe komuniteti ndërkombëtar kishin kur ai u krijua. Duhet të kemi arsyet për optimizëm se SPAK ka vepruar kundër disa figurave të njohura dhe ka filluar të trazojë ujërat që për dekada janë perceptuar si të paprekshme. Hetimet ndaj disa grupeve kriminale dhe sekuestrimi i aseteve janë sinjale pozitive që drejtësia po lëviz në një drejtim të duhur, megjithëse ngadalë. Nga ana tjetër mund të them se ekzistojnë disa arsye për skepticizëm.
Por mungesa e rezultateve konkrete dhe mbylljes së çështjeve kryesore, sidomos atyre të lidhura me figura pranë pushtetit aktual, lë vend për dyshime mbi pavarësinë e institucionit. Koha dhe transparenca janë dy elemente kyçe që po humbasin, dhe një pjesë e shoqërisë ka nisur të besojë se SPAK-u mund të shërbejë si një instrument i drejtësisë selektive. Gjithashtu, është shqetësuese që shumë çështje që përfliten gjerësisht për korrupsion, si inceneratorët apo koncesionet, nuk kanë sjellë ende një përgjegjësi të lartë ligjore për arkitektët e këtyre skandaleve. Tani kush është pritshmëria ime ku struktura e Posaçme për ta përmbushur vërtet misionin e tij, SPAK duhet të japë rezultate të dukshme duke goditur fort e njëkohësisht në të dyja anët e spektrit politik. Pavarësia nga ndikimet politike duhet të garantohet në çdo rast, edhe nëse përfshihen figura të fuqishme nga pushteti aktual.
Përndryshe, ekziston rreziku që edhe ky institucion të perceptohet si një tjetër dështim në sistemin e drejtësisë. E thënë shkurt, nëse SPAK nuk i qëndron pritshmërive të qytetarëve dhe partnerëve ndërkombëtarë, zhgënjimi publik mund të kthehet në një krizë serioze të besimit tek Reforma në Drejtësi. Por ende shoh potencial që SPAK-u të bëjë një kthesë të madhe, nëse arrin të veprojë me guxim dhe transparencë.
-Kreu i SPAK, Altin Dumani ka deklaruar se nuk ka më “të paprekshëm” në drejtësinë shqiptare. Si e komentoni këtë deklaratë dhe sa reale ju duket kjo qasje në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar?
Deklarata e Altin Dumanit se “nuk ka më të paprekshëm” është padyshim një mesazh i fortë dhe simbolik për publikun shqiptar, që prej dekadash ka pritur një drejtësi të barabartë për të gjithë. Por, përtej fjalëve, suksesi i kësaj qasjeje do të matet vetëm përmes rezultateve konkrete dhe konsistencës në veprime. Unë e vlerësoj deklaratën sepse e para jep një mesazh kurajoz dhe inkurajues se një deklaratë e tillë sinjalizon se SPAK ka vetëdijen e pritshmërive të larta dhe dëshiron të ngjallë besim publik. Premtimi për t’i dhënë fund “kulturës së të paprekshmëve” është jetik për të rikthyer drejtësinë në funksionin e saj parësor. E dyta presioni publikut dhe ndërkombëtar është se Z. Dumani duket i vetëdijshëm për presionin e jashtëzakonshëm që vjen jo vetëm nga qytetarët e lodhur nga pandëshkueshmëria, por edhe nga partnerët ndërkombëtarë, të cilët kërkojnë një luftë të pakompromis kundër korrupsionit. Por sa reale është kjo qasje a ka progres me kufizime ku disa raste si hetimet për inceneratorët, goditjet ndaj figurave të rëndësishme të opozitës dhe ish-funksionarëve janë hapa në drejtimin e duhur.
Megjithatë, ka perceptim se ende mungon guximi për të ndjekur “peshqit e mëdhenj” brenda radhëve të pushtetit aktual. Për shembull, SPAK duhet të tregojë vendosmëri duke përfunduar hetimet ndaj zyrtarëve të rangut të lartë të përfshirë në koncesione abuzive apo afera si ato të steriliteteve dhe inceneratorëve. Sfidat e presionit politike ku pavarësia reale mbetet e vështirë për shkak të ndërhyrjeve të mundshme nga elitat politike dhe ekonomike. Historia e drejtësisë shqiptare ka treguar se fuqia dhe ndikimi shpesh mbivendosen mbi ligjin. Nëse Z. Dumani dhe SPAK mund të ruajnë një kurs neutral, duke mos bërë lëshime ndaj asnjë grupimi politik apo ekonomik, kjo do të forconte legjitimitetin e tyre.
Por kemi edhe një mendim se ngadalësia dhe perceptimi publik është se ndërsa SPAK ka kryer disa veprime domethënëse, ngadalësia në hetime dhe mbylljen e çështjeve më të rëndësishme ka dobësuar besimin se vërtet po arrihet drejtësi për të gjithë. Lufta ndaj “të paprekshmëve” nuk mund të perceptohet si reale, për sa kohë individët më të fuqishëm në qeveri apo në biznes duket se ende gëzojnë imunitet faktik. Dhe se deklarata e Altin Dumanit është një hap i guximshëm që përkon me aspiratat e drejtësisë së re në Shqipëri, por ajo duhet të përmbushet me aksione konkrete dhe të vendosura.
Vetëm kur të shohim që figura kyçe nga të gjitha kampet politike dhe ekonomike mbajnë përgjegjësi të njëjtë, do të mund të themi se “nuk ka më të paprekshëm” është një realitet dhe jo thjesht një slogan. Personalisht, deklarata e Altin Dumanit më duket më shumë një deklaratë shpresëdhënëse sesa një realitet i plotë në Shqipëri. Ideja që “nuk ka më të paprekshëm” është ambicioze, por zbatimi i saj kërkon më shumë sesa fjalë—kërkon guxim institucional, pavarësi të vërtetë nga politika dhe rezultate konkrete që qytetarët të mund t’i prekin në jetën e tyre të përditshme. Problemet kryesore që e sfidojnë këtë qasje është trashëgimia e pandëshkueshmërisë ku për dekada, Shqipëria ka qenë një vend ku individët me pushtet dhe pasuri kanë arritur të shmangin drejtësinë.
Kultura e të paprekshmëve është rrënjosur në çdo nivel, duke nisur nga politika dhe duke u shtrirë në ekonomi dhe administratë. Deklarata e Dumanit është një përpjekje për të thyer këtë mentalitet, por sfida është kolosale. Gjithashtu është se perceptimi për drejtësi selektive ku publiku ka ende ndjesinë se drejtësia po zbatohet në mënyrë të pabarabartë. SPAK është kritikuar që fokusohet më shumë në individë të opozitës sesa në figurat që lidhen me pushtetin aktual. Pa një trajtim të barabartë të të gjitha kampeve politike, deklaratat e forta humbasin vlerë.
Por kemi edhe ngadalësira e proceseve ku çështjet e bujshme, si afera e inceneratorëve apo koncesionet, po ecin me ritme të ngadalta. Për sa kohë rezultatet konkrete mungojnë, deklaratat nuk arrijnë të përmbushin pritshmëritë dhe vetëm shtojnë frustrimin publik. Mendoj se elementet pozitive që i japin kredibilitet deklaratës ku kemi një goditje ndaj grupeve kriminale dhe korrupsionit: SPAK ka arritur disa sukses modest në shënjestrimin e grupeve kriminale dhe në sekuestrimin e pasurive të tyre. Këto veprime tregojnë për një përpjekje për të adresuar krimin e organizuar dhe pastrimin e parave. Ndaj mbështetja ndërkombëtare ku institucionet si SHBA dhe BE janë duke vëzhguar dhe mbështetur fuqishëm SPAK-un. Kjo mbështetje krijon një mburojë të pjesshme ndaj ndërhyrjeve politike dhe e bën më të vështirë kapjen e institucionit. Por lind edhe pyetja se.. a është a është reale kjo qasje?
Për ta vërtetuar këtë deklaratë, SPAK duhet të ndërmarrë hapa të guximshme të trajtojnë çështje që përfshijnë individë me pushtet të lartë politik dhe ekonomik, pavarësisht krahut politik. Të përshpejtojë proceset për të siguruar që çështjet kryesore të mbyllen me vendime konkrete. Të tregojë transparencë në çdo hap të hetimeve për të rivendosur besimin e publikut. Pra deklarata e Dumanit është një hap i parë drejt vendosjes së drejtësisë si parim themelor, por për momentin mbetet më shumë një ambicie sesa një realitet. Qytetarët shqiptarë janë lodhur nga fjalët dhe duan veprime. Pa përgjegjësi reale për individët më të fuqishëm dhe transparencë maksimale, “nuk ka më të paprekshëm” rrezikon të mbetet një premtim bosh. Jam i mendimit se Dumani duhet të tregojë se ka më shumë sesa retorikë—ka vepra. Ku unë e mendoj dhe ngre pyetjen se…. a ka SPAK forcën dhe pavarësinë për t’u ngritur mbi këtë trashëgimi të vështirë? Mendoj se SPAK ka potencialin për të përmbushur këtë mision, atëherë çelësi është vazhdueshmëria dhe mbikëqyrja e fortë nga qytetarët dhe partnerët ndërkombëtarë.
Mbështetja publike është thelbësore për ta nxitur këtë institucion të mbetet i pavarur dhe i pandikuar nga presioni politik. Si mund të ndihmojë kjo qasje ku vazhdimësia me liderë të institucionit si Altin Dumani që japin deklarata të forta, tregon vullnet, por SPAK ka nevojë për veprime të shpejta dhe konkrete për të ruajtur kredibilitetin. Hetimi i plotë dhe ndjekja penale për çështjet kryesore do të jetë testi i vërtetë. Duhet një mbështetje super e fortë ndërkombëtare ku bashkëpunimi me SHBA dhe BE ka treguar se presioni i jashtëm mund të ndihmojë institucionet shqiptare për të qëndruar në kurs. Nëse ata vazhdojnë të mbështesin me trajnime, fonde dhe ndihmë teknike, kjo do t’i japë më shumë fuqi SPAK-ut.
Kemi edhe një arsyetim tjetër se duhet edhe qëndrueshmëria ndaj kritikave se ndërsa SPAK ndjek çështje të mëdha, përballja me sulme politike do të jetë e pashmangshme. Ai duhet të ruajë fokusin te drejtësia dhe të tregojë se nuk ka ndarje mes të fuqishmëve dhe qytetarëve të zakonshëm. Pritshmëritë janë shumë shpresëdhënëse dhe se jam dakord se ka shpresë për drejtësi. Nëse SPAK vazhdon me këmbëngulje dhe e tregon veten të barabartë në veprime, atëherë Shqipëria mund të hyjë në një epokë të re ku drejtësia është për të gjithë.
-Cilat janë disa nga dosjet më të nxehta që po heton aktualisht SPAK? A mund të na jepni ndonjë informacion specifik apo emra që rrezikohen të përballen me drejtësinë?
Aktualisht, Prokuroria e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) po heton disa çështje të rëndësishme që përfshijnë zyrtarë të lartë dhe individë të njohur në Shqipëri. Më poshtë janë disa nga dosjet më të spikatura është se kemi atë të cilën edhe pse jam skeptik është se kemi aferat e Inceneratorëve ku SPAK po heton akuzat për korrupsion dhe shpërdorim detyre lidhur me ndërtimin dhe menaxhimin e inceneratorëve në disa qytete të Shqipërisë. Në këtë kuadër, janë marrë masa ndaj disa ish-zyrtarëve të lartë, përfshirë ish-ministrin Lefter Koka dhe ish-zëvendëskryeministrin Arben Ahmetaj. Ahmetaj është shpallur në kërkim ndërkombëtar dhe aktualisht ndodhet në arrati.
Mos te harrojmë se kemi edhe çështjen e Gërdecit ku rihapja e hetimeve mbi shpërthimin tragjik në Gërdec në vitin 2008, ku humbën jetën 26 persona, është një tjetër dosje e rëndësishme nën hetim nga SPAK. Këto hetime synojnë të zbardhin përgjegjësitë penale të individëve të përfshirë në këtë ngjarje, përfshirë ish-zyrtarë të lartë. Gjithashtu një dosje tjetër e nxehtë është privatizimi i Kompleksit “Partizani”, ku SPAK po heton procedurat e privatizimit të ish-kompleksit “Partizani” në Tiranë, ku dyshohet për shkelje ligjore dhe përfshirje të ish-zyrtarëve të lartë në këtë proces. Kemi harruar shkeljet në Aksin Kardhiq-Delvinë ku hetimet për shkelje në ndërtimin e aksit rrugor Kardhiq-Delvinë kanë çuar në akuza ndaj 10 personave, përfshirë ish-drejtoreshën e Autoritetit Rrugor Shqiptar, Sonila Qato, dhe zyrtarë të tjerë të lartë.
Gjithashtu kemi edhe falsifikimin e Dokumenteve për Emigrim të Paligjshëm ku në qershor 2024, SPAK urdhëroi arrestimin e 26 personave të dyshuar për pjesëmarrje në një grup kriminal që falsifikonte dokumente për të mundësuar emigrimin e paligjshëm drejt SHBA-së dhe Kanadasë. Dosje tjetër është se kemi hetime ndaj Zyrtarëve të OSHEE-së ku SPAK ka nisur hetime ndaj disa zyrtarëve të Operatorit të Shpërndarjes së Energjisë Elektrike (OSHEE) për dyshime mbi korrupsion dhe shpërdorim detyre. Këto janë disa nga dosjet kryesore që po hetohen aktualisht nga SPAK, të cilat përfshijnë individë me pozita të larta dhe ndikim në vend. Ka edhe dosje të tjera ku hetimet janë në vazhdim dhe priten zhvillime të mëtejshme në lidhje me këto çështje.
-Gjykata Kushtetuese pritet të shprehet mbi përdorimin e përgjimeve të “SKY ECC” si prova ligjore ose jo. Si e parashikoni vendimin e saj dhe çfarë ndikimi do të ketë kjo për proceset gjyqësore në vijim?
Aktualisht, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë po shqyrton çështjen e ligjshmërisë së përdorimit të përgjimeve të siguruara nga aplikacioni i koduar “SKY ECC” si prova në proceset gjyqësore. Kjo çështje është ngritur pas ankesës së biznesmenit Pëllumb Gjoka, i cili kundërshton përdorimin e këtyre përgjimeve në procedurat kundër tij. Mendoj se parashikimi i Vendimit të Gjykatës Kushtetuese duke pasur parasysh se gjykatat në vende të tjera evropiane, si Franca dhe Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut, kanë konsideruar të ligjshëm përdorimin e përgjimeve të “SKY ECC” si prova, është e mundshme që edhe Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë të ndjekë këtë precedent dhe t’i pranojë këto përgjime si të vlefshme.
Por ka. Edhe shtete si Mali i Zi dhe Serbia apo edhe Rumania e Bullgaria po i shpallin jo legjitime. Nëse Gjykata Kushtetuese vendos që përgjimet e “SKY ECC” janë të ligjshme dhe mund të përdoren si prova, kjo do të ketë disa pasoja të rëndësishme ku forcimi i Hetimeve dhe se prokuroria dhe organet hetimore do të kenë në dispozicion prova të forta për të ndjekur penalisht individë të përfshirë në aktivitete kriminale, duke përfshirë trafikimin e drogës, vrasjet dhe korrupsionin. Rritja e efikasitetit të drejtësisë dhe përdorimi i këtyre përgjimeve mund të përshpejtojë proceset gjyqësore dhe të çojë në dënime më të shpejta dhe të drejta për ata që janë përfshirë në veprimtari kriminale.
Parandalimi i Krimit ku njohuria se komunikimet e koduara mund të dekriptohen dhe të përdoren si prova mund të veprojë si një faktor parandalues për individët që mendojnë të angazhohen në aktivitete të paligjshme. Në të kundërt, nëse vendoset që këto përgjime janë të paligjshme, shumë procese gjyqësore mund të komplikohen ose të dështojnë për mungesë provash të mjaftueshme, duke dobësuar luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit në vend.
-SHBA ka qenë një mbështetëse e fuqishme e SPAK dhe reformës në drejtësi. A mendoni se kjo mbështetje është një mesazh i qartë për ata që kundërshtojnë reformën, si brenda mazhorancës ashtu edhe opozitës?
Mbështetja e fortë e Shteteve të Bashkuara për SPAK dhe reformën në drejtësi është padyshim një mesazh i qartë dhe i shumëfishtë, si për mazhorancën, opozitën, ashtu edhe për gjithë strukturat e drejtësisë dhe aktorët e korruptuar në vend. Kjo mbështetje thekson disa aspekte kryesore ku një nga modelet korrekte është se jep një mesazh kundër pengesave ndaj reformës. SHBA ka qenë e drejtpërdrejtë në mbështetjen e një drejtësie të pavarur dhe të fortë. Kjo shërben si një sinjal për këdo që tenton të pengojë reformën, duke nënkuptuar se ndërkombëtarët janë vigjilentë dhe të vendosur për zbatimin e saj deri në fund. Si mazhoranca ashtu edhe opozita janë të ndërgjegjshme për këtë mbështetje, e cila nuk lejon hapësirë për abuzime apo tentativa për të frenuar drejtësinë. Ajo ka kërkuar një neutralitet ndaj aktorëve politikë ku qëndrimi i SHBA-së nuk duket të jetë favorizues ndaj ndonjë force specifike politike.
Përkundrazi, mbështetja ndaj reformës është një përpjekje për të krijuar institucione që funksionojnë pavarësisht ndryshimeve të pushtetit. Ky qëndrim neutral vepron si një presion i dyanshëm: mazhoranca nuk mund të mbulojë abuzimet e veta, dhe opozita nuk mund të përdorë procesin drejtësor si një mjet politik. Pjesë tjetër është se kemi një presion ndaj korrupsionit në të gjitha nivelet ku SHBA ka bërë të qartë se askush nuk është mbi ligjin, duke mbështetur parimin që “të paprekshmit” të mos ekzistojnë më. Kjo përfshin të gjitha nivelet, nga ministrat dhe deputetët, deri te biznesmenët me ndikim. Është një paralajmërim që shkon përtej individëve të veçantë dhe synon ndryshime strukturore afatgjata. Kjo sjell se forcim i partneritetit strategjik dhe mbështetja për SPAK dhe reformën është gjithashtu një komponent i marrëdhënieve strategjike SHBA-Shqipëri.
Për SHBA-në, forcimi i sundimit të ligjit dhe lufta kundër korrupsionit janë thelbësore për stabilitetin dhe prosperitetin e Shqipërisë. Ky është një mesazh se drejtësia nuk është thjesht një çështje e brendshme, por pjesë e vizionit për të ndërtuar një shtet funksional dhe partner të besueshëm. Pra në këtë kontekst, mesazhi është i qartë: reforma në drejtësi nuk është vetëm një çështje e brendshme, por një proces i monitoruar dhe mbështetur ndërkombëtarisht. Çdo përpjekje për të kundërshtuar apo devijuar këtë proces ka pasoja politike dhe ndërkombëtare. Kjo mbështetje është gjithashtu një siguri për qytetarët se pavarësisht sfidave, procesi do të vijojë deri në krijimin e një drejtësie të besueshme.
-Sa e vështirë është për sistemin e drejtësisë shqiptare të përballet me presionet politike dhe a mendoni se institucionet e reja, si SPAK, janë mjaftueshëm të pavarura për të vepruar?
Sistemi i drejtësisë në Shqipëri është përballur gjithmonë me sfidën e presioneve politike, që përbëjnë një ndër pengesat më të mëdha për garantimin e drejtësisë së pavarur dhe funksionale. Megjithatë, krijimi i institucioneve të reja si SPAK dhe Byroja Kombëtare e Hetimit (BKH) është një hap i rëndësishëm për t’i rezistuar këtyre presioneve. Për të analizuar situatën, mund të ndahen disa aspekte ku ajo që është kyçe ngelet historia e ndërhyrjeve politike ku sistemi shqiptar i drejtësisë ka një histori të gjatë ndërhyrjesh nga politika, e cila ka përdorur shpesh organet gjyqësore dhe prokuroriale si mjete për të mbrojtur interesat e veta ose për të goditur kundërshtarët. Edhe pas miratimit të reformës në drejtësi, disa zyrtarë të nivelit të lartë mbeten të paprekur, çka lë vend për dyshime mbi rezistencën reale të drejtësisë ndaj ndërhyrjeve.
Plus kësaj është se institucionet e reja dhe pavarësia e tyre ku SPAK dhe BKH janë konceptuar si struktura të pavarura dhe me mbështetje ndërkombëtare, të krijuara për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar. Mbështetja teknike dhe monitorimi nga SHBA dhe BE kanë shtuar besueshmërinë dhe eficiencën e tyre deri më tani. Këshilli i Lartë Gjyqësor (KLGJ) dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë (KLP) luajnë gjithashtu një rol kyç në mbikëqyrjen e sistemit, por pavarësia e tyre varet nga integriteti i individëve që përfaqësojnë këto organe. Mos te harrojmë se kemi edhe vështirësitë për SPAK dhe presionet aktuale ku presionet politike dhe publike: Në shumë raste, sulmet publike ose kritikat ndaj SPAK janë formë presioni për të ndikuar në hetimet. Nga ana tjetër, pritshmëritë e larta të qytetarëve dhe ndërkombëtarëve krijojnë një tension të shtuar. Ndikimi ekonomik dhe social është se një drejtësi e fortë kërcënon interesa ekonomike të ngulitura në shoqëri dhe rrjete të fuqishme kriminale, duke i vendosur prokurorët dhe gjyqtarët nën rrezik ose presion.
Por mendojmë se ka edhe zëra se… A janë institucionet e pavarura mjaftueshëm? Mendoj se përparësitë që ka struktura e SPAK, si një organ i posaçëm me prokurorë të përzgjedhur dhe mbështetje ndërkombëtare, ofron mbrojtje nga presionet e jashtme. Po ashtu, rezultatet e deritanishme tregojnë një kurajë për të ndjekur penalitetet edhe kundër figurave të larta politike. Por mos te harrojmë edhe dobësitë ku pavarësia nuk është absolute. SPAK, si dhe institucionet e tjera, vepron brenda një sistemi ende të ekspozuar ndaj dobësive strukturore, përfshirë mungesën e plotë të një kulture politike për të respektuar ndarjen e pushteteve. Ajo t cilën ne se çfarë duhet për më shumë pavarësi është duhet mbështetje nga shoqëria civile dhe qytetarët për të denoncuar ndërhyrjet dhe për të mbështetur një drejtësi të pavarur. Ruajtja dhe shtimi i monitorimit ndërkombëtar, që ka rezultuar thelbësor në ndarjen e sistemit nga kapja politike.
Mbështetje institucionale dhe financiare për strukturat si SPAK dhe BKH, për të forcuar rezistencën ndaj presioneve. Si përfundim mendoj se SPAK ka demonstruar pavarësi në disa raste dhe ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm në luftën kundër korrupsionit. Megjithatë, sistemi drejtësor në tërësi është ende i brishtë dhe vulnerabël ndaj ndikimeve politike dhe ekonomike. Vazhdimësia e reformës, mbështetja ndërkombëtare dhe përfshirja aktive e qytetarëve janë vendimtare për të garantuar që pavarësia e SPAK dhe e gjithë drejtësisë të konsolidohet në mënyrë afatgjatë. Ju faleminderit!
Intervistoi: Rigels Seliman
