Nga Judy Dempsey/
Krerët e Serbisë dhe të Kosovës po planifikojnë të ndërrojnë territorin. Ata thonë se do të lehtësojë tensionet etnike dhe do të kontribuojë në stabilitetin në Ballkanin Perëndimor. Disa komentues dhe politikanë mendojnë se është një ide e mrekullueshme.
Propozimet paraqesin rreziqe të mëdha – jo vetëm për vetë vendet, por edhe për rajonin më të gjerë. Në të vërtetë, ata mund të vendosnin një precedent ogurzi për udhëheqësit që mbanin ambicie separatiste.
Ajo që Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi i referohet si “përshtatje kufitare” mund të lehtësojë lehtësisht nacionalistët në këtë pjesë të Evropës për të kërkuar ndryshime të ngjashme. Ajo mund të ofrojë frymëzim shkatërrues në Kroaci, Shqipëri, Bosnje dhe Maqedoni, ku lëvizjet nacionaliste dhe disa liderë duan të kenë vendet e tyre etnikisht homogjene.
Kancelarja gjermane Angela Merkel ka dalë me forcë kundër planit, duke përmendur nevojën për të mbrojtur “integritetin territorial” të shteteve në rajon. Ajo ka të drejtë. Si një nga disa udhëheqës europianë që vazhdimisht ka marrë një interes të ngushtë për Ballkanin Perëndimor, ajo e di që stabiliteti është i brishtë.
Çuditërisht, Shtetet e Bashkuara nuk pajtohen me këndvështrimin e Merkelit. “U.S. politika është që nëse të dy palët mund të punojnë mes vete dhe të arrijnë marrëveshje, nuk përjashtojmë rregullimet territoriale “, tha John Bolton, këshilltar i Sigurisë Kombëtare. “Ne nuk do të qëndrojmë në rrugë dhe nuk mendoj se dikush në Evropë do të qëndrojë në rrugë nëse të dy palët në mosmarrëveshje kanë arritur një zgjidhje të kënaqshme për të dyja palët,” shtoi ai.
Presidenti serb Aleksandër Vuçiç ka agjendën e vet pas shkëmbimit të tokës. Ai kurrë nuk e ka njohur pavarësinë e Kosovës, të cilin e shpalli në mënyrë të njëanshme në vitin 2008. Për shumë serbë, Kosova ende konsiderohet si një djep i historisë dhe kulturës serbe.
Disa vende anëtare të Bashkimit Evropian, veçanërisht Spanja dhe Greqia, nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. (Spanja i druhet implikimeve për kërkesat katalanase për pavarësi dhe Greqia është një mbështetëse e gjatë e Serbisë.) Por Vuçiç është gjithashtu e dëshpëruar për vendin e tij për t’u bashkuar me BE. Ai mund ta bëjë këtë vetëm nëse Serbia e njeh Kosovën. Por, për shkak se ai nuk mund të përballojë të tjetërsojë përkrahësit e tij nacionalistë, ai beson se mund ta sheshojë rrethin me një shkëmbim kufiri.
Versioni i tanishëm i planit do të kërkonte shkëmbimin e pjesës veriore të Mitrovicës, e cila është pjesë e Kosovës ku serbët janë në shumicë, me Luginën e Preshevës të Serbisë, ku shqiptarët etnikë janë në shumicë. Shqiptarët etnikë në Mitrovicë tashmë janë kundër idesë, siç janë serbët etnikë në luginën e Preshevës. Nuk është e qartë se çfarë do të ndodhte me këto pakica etnike. Potenciali për konflikt është i madh, veçanërisht për shkak se as Vuçiq as Thaçi ende nuk i kanë arritur komunitetet serbe dhe etnike shqiptare për të shpjeguar implikimet praktike të çdo shkëmbimi toke.
Në Kosovë, thjesht nuk është mjaft e qëndrueshme për t’u nënshtruar një shkëmbimi të tillë kufitar. NATO, e cila ndërhyri në vitin 1999 për të ndaluar politikën brutale të spastrimit etnik të shqiptarëve në Kosovë, ish-i forte serb Sllobodan Millosheviq, i dha fund luftës në ish-Jugosllavi. Por urrejtja etnike midis serbëve dhe kosovarëve ka vazhduar. Kjo është arsyeja pse NATO ende ka më shumë se 4,000 trupa të NATO-s të vendosura në vend: për të mbajtur paqen. Kur Vuçiq vizitoi Kosovën më parë këtë muaj, ai u pengua nga veteranët etnikë të luftës shqiptarë që të vizitonin një fshat të dominuar nga serbët. Ajo tregoi thellësinë e mosbesimit të shkëmbimit të propozuar të tokës.
Që nga viti 1999, E.U. ka derdhur dhe kapërcyer 2,6 miliard dollarë në Kosovë me qëllim të ndërtimit të institucioneve demokratike, një sundimi të ligjit dhe një gjyqësori të fortë të pavarur. Sidoqoftë, arritjet aktuale kanë qenë të mjerueshme falë dështimit të Brukselit për të marrë masa efektive për të luftuar korrupsionin endemik dhe për t’i dhënë fund politizimit të gjykatave.
Kosovës dhe Serbisë, propozimi për shkëmbimin e territorit mbart rreziqe të mëdha.
Rregullimet kufitare – të cilat rrallë ndodhin në kohë paqeje – kanë nevojë për institucione të forta dhe demokratike për t’i lejuar ata të ndodhin në mënyrë paqësore. (Shpërbërja e Çekosllovakisë ishte një përjashtim i rrallë.) Në Ballkanin Perëndimor, megjithatë, institucione të tilla janë shumë të dobëta, ekonomitë janë të dominuara nga oligarkët lokale, korrupsioni është i përhapur, dhe shoqëria civile është nën presion të madh nga elitat politike.
Merrni Bosnjën. Në mesin e viteve 1990, vendi u nda në dy rajone autonome – një federatë e boshnjakëve myslimanë dhe kroatë nga njëra anë dhe Republikës Serbe nga ana tjetër. Qeveria dhe administrata qendrore mbeten të dobëta dhe të ndara, ndërsa E.U. ka qenë shumë joefektive në mbikëqyrjen e zbatimit të reformave politike dhe ekonomike. Marrëveshja Serbi-Kosovë mund t’i jepte kroatët dhe serbët në Bosnje dhe një mundësi të artë për të rrokullisur. Të dyja mund të përpiqen të bashkohen territorialisht me Kroacinë dhe Serbinë.
Sa për Maqedoninë, udhëheqja e saj e re, liberale, e cila ka negociuar me Greqinë për të arritur një marrëveshje mbi një emër të ri, shpreson se është tani në mënyrë të vendosur në rrugën drejt BE. dhe NATO. Por shkëmbimi territorial midis Kosovës dhe Serbisë mund të pengojë një progres të tillë. Ajo mund të luajë në duart e nacionalistëve që kundërshtojnë afrimin me Greqinë dhe nacionalistët shqiptarë etnikë në Maqedoni të cilët mund të bëjnë fushatë për rajonin e tyre autonom.
Rreziqet, me pak fjalë, nuk mund të minimizohen. Evropa tashmë është e zhytur në politikat nacionaliste, kundër emigracionit dhe populizmit, të cilat janë pjesë e identitetit etnik. Dhe edhe nëse udhëheqësit serbë dhe kosovarë po premtojnë se planet e tyre për ndryshimet kufitare do të ishin ekskluzive vetëm për këto dy vende, nuk ka sugjerime se si do të garantohej ky premtim.
/Washington Post/
