Udhëheqësit evropianë të mbrojtjes janë të shqetësuar se kriza në rritje e migracionit në kufirin Bjellorusi-Poloni mund të shkaktojë një krizë tjetër, konfliktin e dhunshëm.
“Potenciali për përshkallëzim është jashtëzakonisht i lartë”, tha të mërkurën ministri estonez i mbrojtjes, Kalle Laanet në një konferencë shtypi gjatë Konferencës Vjetore të Balltikut për Mbrojtjen, një ngjarje e rregullt që mbledh komunitetin e mbrojtjes në Estoni.
Komentet e tij u bënë jehonë në të njëjtën konferencë për shtyp nga zyrtarë të lartë të mbrojtjes nga Greqia, Lituania dhe Britania e Madhe, të cilët të gjithë ndanë frikën e përshkallëzimit. Aktualisht, të paktën 2,000 emigrantë janë vendosur në temperatura të ulëta në kufirin Bjellorusi me Poloninë, të paaftë për të hyrë në vend, por nuk lejohen të kthehen – pjesë e një skeme bjelloruse zyrtarët e BE-së e kanë quajtur një “sulm hibrid” kundër bllokut, duke kombinuar elementet politike dhe ushtarake.
Duke shtuar tensionet, kriza vjen menjëherë pasi fotot satelitore konfirmuan raportet se Rusia po grumbullon sërish trupa dhe pajisje ushtarake në kufirin e saj me Ukrainën. Zyrtarët estonezë thanë se është e lehtë të lidhësh pikat midis dy ngjarjeve. Dhe të martën, Polonia akuzoi drejtpërdrejt Moskën se ndihmoi në orkestrimin e komplotit për të joshur emigrantët nga vendet e Lindjes së Mesme në Bjellorusi përpara se t’i dërgonte në kufijtë e BE-së.
I pyetur nga POLITICO, Laanet nuk përjashtoi mundësinë e një lufte të plotë në kufi, megjithëse ishte jashtëzakonisht i kujdesshëm në komentet e tij.
“Sigurisht që nuk mund të themi se nuk ka asnjë rrezik”, tha ai. “Por ne nuk e dimë ende se sa i lartë është ky [rreziku] për momentin. … Ne duhet të monitorojmë shumë thellë çdo ditë situatën”.
Komandanti i Forcave të Mbrojtjes të Estonisë, Martin Herem, duke folur të martën me gazetarët, paralajmëroi se Lukashenko u përball me pengesa logjistike për fillimin e një lufte, edhe nëse udhëheqësi me prirje autoritare “duket se e ka humbur mendjen”.
“Unë nuk mendoj se Lukashenko dëshiron të luftojë një luftë”, tha ai. “Ai nuk ka burime të mjaftueshme për të luftuar një luftë, por … disa të shtëna janë të mundshme”.
Ajo që duket më e mundshme, argumentoi Herem, është “një konflikt me intensitet të ulët”.
Për momentin, thanë zyrtarët e mbrojtjes, BE-ja duhet të përqendrohet në sigurimin e Polonisë – si dhe Lituanisë dhe Letonisë afër – me logjistikë dhe burime, ndërsa bën presion për sanksione të reja ndaj Bjellorusisë për të shtypur tubacionin e migrantëve. BE-ja po përgatit aktualisht penalitete të reja, këtë herë duke synuar linjat ajrore dhe zyrtarët që ndihmojnë në skemën e emigrantëve.
Më afatgjatë, zyrtarët thanë se udhëheqësit duhet të merren nëse NATO duhet të përfshihet. Ndërsa aleanca ushtarake perëndimore mund të sjellë burime të rëndësishme, ajo gjithashtu shton një dimension ushtarak që disa e shohin si të rrezikshëm.
James Heappey, ministri i Forcave të Armatosura të Mbretërisë së Bashkuar, paralajmëroi kundër futjes në NATO. Kriza, tha ai, “është kryesisht dhe menjëherë një detyrë e BE-së për të siguruar dhe zbatuar kufirin e saj”.
Kështu duhet të mbetet, theksoi ai, “sepse në momentin që bëhet një gjë ushtarake, ju po përshkallëzoheni në një drejtim shumë të vështirë. Nëse kjo bëhet kryesisht një çështje e NATO-s, ne jemi në një territor shumë, shumë, shumë, shumë të rrezikshëm”.
Margiris Abukevicius, zëvendësministri lituanez për mbrojtjen, ishte më pak i sigurt.
“Në afat të shkurtër, ne shohim se BE ka më shumë instrumente”, tha ai, duke iu referuar aftësisë së bllokut për ti vendosur sanksione Bjellorusinë, si dhe Frontex, agjencia kufitare e BE-së me bazë në Varshavë.
“Por është gjithashtu një pyetje për NATO-n sepse përshkallëzimi është i mundur dhe kjo është natyra e sulmeve hibride”, shtoi ai. “Duhet të keni gjithmonë parasysh mundësinë e përshkallëzimit dhe skenarëve të ndryshëm që përfshijnë [ushtarakun]”. Disa zyrtarë në konferencë theksuan se Frontex dhe NATO bashkëpunojnë në Detin Egje dhe sugjeruan se aleanca ushtarake mund të luajë një rol në fusha si mbikqyrja, duke vendosur potencialisht dronët e mbikqyrjes.
Ndërsa Estonia nuk ndan një kufi me Bjellorusinë, ajo është në rajonin e Balltikut me Letoninë dhe Lituaninë, dy vende që kanë raportuar gjithashtu flukse të shtuara emigrantësh nga Bjellorusia. Dhe, veçanërisht, Estonia ndan një kufi me Rusinë.
Laanet theksoi, “ne punojmë me aleatët tanë më të afërt për të siguruar që asnjë lëvizje nga Bjellorusia apo Rusia të mos anashkalohet”, duke argumentuar se Kremlini është pjesërisht përgjegjës për krizën aktuale. Talini, shtoi ai, “është i gatshëm të mbështesë Lituaninë si dhe Poloninë, si me trupa ashtu edhe me pajisje”.
Estonia ka dërguar tashmë ndihmë në Lituaninë, duke përfshirë pajisje, por Varshava ende nuk ka kërkuar ndihmë. “Ne jemi gati të dërgojmë nëse ata kërkojnë”, tha Laanet.
Polonia në mënyrë të ngjashme nuk ka kërkuar ndihmë nga Frontex, por Laanet tha se do të mbështeste praninë e agjencisë për të ndihmuar në ruajtjen e kufirit polak. “Ky është një nga rolet e Frontex”, vuri në dukje ai.
